അവതാരിക

കെ.സി. സഖറിയ

രാജകൊട്ടാരങ്ങളുടേയും പ്രഭുസദനങ്ങളുടെയും അധികാരവലയത്തിൽനിന്നു കാവ്യകലയെ മോചിപ്പിച്ചു സാമാന്യജനതയുടെ ഹൃദയവേദിയിൽ സകാലം പ്രതിഷ്ഠിച്ച മനുഷ്യസ്നേഹിയും മഹാകവിയുമായ ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴ കൃഷ്ണപിള്ളയോടൊപ്പം ജനപ്രീതിക്കു പാത്രീഭൂതനായ മറ്റൊരു കലാകാരൻ ഇന്നത്തെ കേരളീയത്തിൽ ഇല്ലെന്നുതീർത്തു പറയാം. നാട്ടിൻപുറത്തെ സാധുവായ കൃഷിക്കാരനും, പരിഷ്കാരമില്ലാത്ത കാലിച്ചെറുക്കനും, പട്ടണത്തിലെ പാവപ്പെട്ട തൊഴിലാളിയും ചങ്ങമ്പുഴക്കവിതകൾ പാടി ആനന്ദിക്കുന്നുണ്ട്. പക്ഷേ, ഈ പാവങ്ങൾ ചങ്ങമ്പുഴയുടെ കലാകുശതലതയെപ്പറ്റി നിരൂപണം ചെയ്യുന്നതിനു ശ്രമിച്ചിട്ടില്ല. ഇവർ നിരൂപകൻമാരല്ലല്ലോ. അതിനുണ്ടു വേറൊരു കൂട്ടർ. അസൂയയും സ്പർദ്ധയും കൊണ്ടുമാത്രം ചങ്ങമ്പുഴക്കവിതയെ അവഹേളിക്കുന്ന ഒരു കൂട്ടം നിരൂപകപ്പരിഷ അങ്ങനെ. ഉൽക്കൃഷ്ടചിന്തകളും സംസ്കാരമൂല്യംങ്ങളും ചങ്ങമ്പുഴക്കവിതയിൽ വളരെ വിരളമാണെന്നു പറഞ്ഞുകൊണ്ട് 'ഐഡിയലിസ'ത്തിൻറെ വാലിൽത്തൂങ്ങുന്ന 'മാനംനോക്കി'കൾ മറ്റൊരു വിധത്തിൽ (കലാസൃഷ്ടി ഒരു സാമുദായിക പ്രവർത്തനമാണെന്നു വാദിക്കുന്ന ശ്രീ. എ. ബാലകൃഷ്ണപിള്ളയെ ഞാൻ ബഹുമാനപുരസ്സരം സ്മരിക്കുന്നു. പക്ഷേ കേരളത്തിൽ അദ്ദേഹത്തെപ്പോലെ അദ്ദേഹത്തെ മാത്രമേ കണ്ടിട്ടുള്ളൂ) കർണ്ണസുഖം നൽകുന്ന ദ്രാവിഡശീലുകളിൽക്കൂടി സംഗീതം പകർന്നു ജനങ്ങളെ വശീകരിക്കുക മാത്രമാണ് ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴ ചെയ്തിട്ടുള്ളതെന്നും, കുറേ 'കളകളാരവങ്ങളും' 'കിലുകിലാരവങ്ങളും' മാറ്റിനോക്കിയാൽ ചങ്ങമ്പുഴക്കവിത അന്തഃസത്തയില്ലാത്ത പൊങ്ങുതടിയാണെന്നു കാണാൻ കഴിയുമെന്നും മറ്റുമാണ് ചങ്ങമ്പുഴയെ ആക്ഷേപിക്കുന്നവർ സാധാരണ പറയാറുള്ളത്. ഈ ആക്ഷേപത്തെപ്പറ്റി അൽപമൊന്നു ചിന്തിക്കേണ്ടിയിരിക്കുന്നു. കുറേ മധുരപദങ്ങൾ പെറുക്കിനിരത്തിയതുകൊണ്ടുമാത്രം സാമാന്യജനതയെ വശീകരിച്ചു കീഴ്പെടുത്തുവാൻ സാദ്ധ്യമാണോ? മധുരപദങ്ങൾ നിരത്തിവെച്ച മറ്റു പലരുമില്ലേ? അവരും ജനങ്ങളും തമ്മിലുള്ള ബന്ധമെന്താണ്? കഴമ്പില്ലാത്ത സംഗീതത്തിൻറെ പിറകെ നടന്നു മിനക്കെടാൻ മാത്രം സമയവും സൗകര്യവും സാധാരണക്കാർക്കുണ്ടോ? സംഗീതാത്മകത്വം മാത്രമാണോ ചങ്ങമ്പുഴക്കവിതയും കേരളീയരും തമ്മിലുള്ള ദൃഢബന്ധത്തിൻറെ അടിസ്ഥാനം?

ഏതൊരു സമുദായത്തിലും മനുഷ്യമനസ്സിൻറെ വ്യാപാരഫലങ്ങളായ സാഹിത്യം, തത്ത്വശാസ്ത്രം, മതനിബന്ധനകൾ എന്നിവയ്ക്കെല്ലാം അന്ത്യരൂപം നൽകുന്നത് ആ സമുദായത്തിൽ കലാകാരൻ (സാഹിത്യകാരൻ) ഏതൊരു വർഗ്ഗത്തിൽപ്പെടുന്നുവോ ആ വർഗ്ഗത്തിനും അയാൾക്കും പൊതുവേയുള്ള രാഷ്ട്രീയാഭിപ്രായങ്ങൾ, അയാളുടെ സൻമാർഗ്ഗചിന്തകൾ, നീതിബോധം മുതലായവയിൽക്കൂടിയാണ് സാമ്പത്തിബന്ധങ്ങൾ പ്രകടീഭവിക്കുന്നതെന്നും കലാകാരൻ ജീവിക്കുന്നകാലത്തു കൈവന്നിട്ടുള്ള ശാസ്ത്രീയപുരോഗതി, അയാളുടെ സ്വന്തമായ ശാസ്ത്രീയ വിജ്ഞാനം, അയാൾക്കും അയാളുടെ വർഗ്ഗത്തിനും മതം തത്ത്വശാസ്ത്രം മുതലായവയോടുള്ള മനോഭാവം എന്നിവയെ ആശ്രയിച്ചായിരിക്കും മനുഷ്യനും പ്രകൃതിയും-മനുഷ്യനും പരിതസ്ഥിതിയും - തമ്മിലുള്ള ബന്ധം അയാളുടെ കലാസൃഷ്ടിയിൽ പ്രതിഫലിക്കുന്നതെന്നും 'കാൾ മാർക്സ്' പറയുന്നു. കേരളത്തിലെ കവികളുടേയും ഇതരസാഹിത്യകാരൻമാരുടേയും കൃതികളിൽ പ്രകാശിക്കുന്ന ആശയങ്ങളും അഭിപ്രായങ്ങളും പരിശോധിച്ചാലും മാർക്സിൻറെ പ്രസ്താവന പ്രത്യക്ഷരം വാസ്തവമാണെന്നു കാണാം. നാടുവാഴികളെയും പ്രഭുക്കൻമാരെയും വാനോളം വാഴ്ത്തിപുകഴ്ത്തിയ പ്രാചീനകവികളും, നിറപറയും നിലവിളക്കും വർണ്ണിച്ചു ഭൂതകാലമഹത്ത്വത്തെ സ്ഥാപിക്കുവാൻ വെമ്പുന്ന ഇന്നത്തെ കവികളും മാർക്സിയൻ സിദ്ധാന്തത്തെ ഉദാഹരിക്കുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. ചില സാഹിത്യകാരൻമാർ പറയുന്നത് കേട്ടിട്ടുണ്ട്, അവർ ഒരു കക്ഷിയിലും പെടാത്തവരും, രാഷ്ട്രീയ ചിന്തകൾക്കും മറ്റും അതീതരായി നിലകൊള്ളുന്നവരുമാണെന്ന്. ദിവാൻജി മുതൽ രണ്ടാംക്ലാസ് വാദ്ധ്യാർ വരെയുള്ള ഗവണ്മെൻറുദ്യോഗസ്ഥൻമാർ ദൃഢസ്വരത്തിൽ പറയാറുണ്ട്, വിദ്യാർത്ഥികൾ രാഷ്ട്രീയകാര്യങ്ങളിൽ പങ്കെടുക്കരുതെന്ന്. രാഷ്ട്രീയകാര്യങ്ങളുടെ എ.ബി.സി. അറിയാവുന്നവർ സത്യസ്നേഹികൾക്കൊക്കെ ഇതു കേൾക്കുമ്പോൾ പുച്ഛം തോന്നുവാനേ വഴിയുള്ളൂ. രാഷ്ട്രീയകാര്യങ്ങളിൽനിന്നു മറ്റുള്ളവരെ മാറ്റിനിറുത്തുവാൻ ശ്രമിക്കുന്നവർ തൻമൂലം നഗ്നമായ രാഷ്ട്രീയപ്രചരണം നടത്തുകയല്ലേ ചെയ്യുന്നത്? രാഷ്ട്രത്തെ (State) സംബന്ധിക്കുന്ന കാര്യങ്ങളാണല്ലോ രാഷ്ട്രീയകാര്യങ്ങൾ. ഒരു ഗവണ്മെൻറും ആ ഗവണ്മെൻറിനു കീഴ്പെട്ടിരിക്കുന്ന കുറേ ആളുകളുണ്ടെങ്കിൽ ഒരു രാഷ്ട്രമാകുമെന്നു സാമാന്യമായി പറയാം. അപ്പോൾ ഗവണ്മെൻറുദ്യോഗസ്ഥൻമാർ ആരാണ്? അവരുടെ ജോലിയെന്താണ്? ഒരു രാഷ്ട്രത്തെ ഭരിക്കുന്ന ഗവണ്മെൻറിൻറെ രാഷ്ട്രീയാധികാരം നിലനിറുത്തുവാൻ വേണ്ടി ശമ്പളം കൊടുത്തു നിയോഗിച്ചിരിക്കുന്ന രാഷ്ട്രീയപ്രവർത്തകൻമാരാണവരെന്ന് ഒരർത്ഥത്തിൽ പറയാം. രാഷ്ട്രത്തിൻറെ തലവനെ പള്ളിക്കൂടങ്ങളിലും, യോഗസ്ഥലങ്ങളിലും, നാടകശാലകളിലും, സർക്കസ് ക്യാമ്പുകളിലും, ഗുസ്തിവളപ്പുകളിലുമൊക്കെവെച്ചു സ്തോത്രം ചെയ്യണമെന്നു വന്നാൽ - അതു ശരിയാണെങ്കിലും തെറ്റാണെങ്കിലും- അതും പരസ്യമായ രാഷ്ട്രീയപ്രചരണമല്ലാതെ മറ്റെന്താണ്? രാഷട്രാധിപനെ അനുസരിച്ചുകൊള്ളാമെന്നും, അങ്ങനെ രാഷ്ട്രത്തിൻറെ ഇന്നത്തെ രൂപം സംരക്ഷിച്ചുകൊള്ളാമെന്നും ഉള്ള വാഗ്ദത്തമല്ലേ ഇതിൻറെ പുറകിൽ പ്രത്യക്ഷപ്പെടുന്നത്? സാഹിത്യകാരൻമാരെപ്പോലെതന്നെ വേറെ ചില സാധുക്കളും - കൃഷിക്കാരും, കച്ചവടക്കാരും, കൂലിവേലക്കാരും മറ്റും - പറയാറുണ്ട്. അവർക്ക് രാഷ്ട്രീയകാര്യങ്ങളുമായി യാതൊരു ബന്ധവുമില്ലെന്ന്. തങ്ങൾ പറയുന്നത് എന്താണെന്ന് ഇവരും ഗ്രഹിച്ചിട്ടില്ല. കരവും നികുതിയും മറ്റും മറ്റും കൊടുത്ത് ഇന്നത്തെ രാഷ്ട്രത്തോടുള്ള കൂറു വെളിപ്പെടുത്തുന്ന 'രാഷ്ട്രീയപ്രവർത്തനകരാ'ണു തങ്ങളെന്ന് ഇവർ അറിയാത്തതു പരിതാപകരമെന്നല്ലാതെ എന്തു പറയട്ടെ!

ഇങ്ങനെനോക്കുമ്പോൾ രാഷ്ട്രീയകാര്യങ്ങളിൽ വിദ്യാർത്ഥികൾ, സാഹിത്യകാരൻമാർ മുതലായവർ പങ്കെടുക്കരുതെന്നു നിർദ്ദേശിക്കപ്പെടുന്നതിൻറെ അർത്ഥമെന്താണ്? ഗുണദോഷങ്ങളെപ്പറ്റി ചിന്തിക്കാതെ നിലവിലിരിക്കുന്ന രാഷ്ട്രീയവ്യവസ്ഥിതിയെ അനുസരിക്കുകയും, അതിൽ മാറ്റം വരുത്താൻ ഒരുമ്പെടാതിരിക്കുകയും ചെയ്യണമെന്നേ ഇതിനർത്ഥമുള്ളൂ. മറ്റൊരുവിധത്തിൽ പറഞ്ഞാൽ, ജനങ്ങളുടെ രാഷട്രീപ്രവർത്തനം ഇന്നത്തെ ഭരണകൂടത്തെ-അതു നല്ലതോ ചീത്തയോ എന്നു വ്യവച്ഛേദിക്കാതെ-പിന്താങ്ങുന്ന രീതിയിലായിരിക്കണമെന്നാണ് നിഷ്കർഷിക്കപ്പടുന്നത്. പക്ഷേ, പിന്താങ്ങുന്നവരും എതിർക്കുന്നവരും, ഒരു രാഷ്ട്രത്തിൽ ജീവിക്കുന്നവരാണെങ്കിൽ, ഒരുപോലെ രാഷ്ട്രീയകാര്യങ്ങളിൽ പങ്കെടുക്കുന്നവരാണെന്നു സുസ്പഷ്ടമാണ്. പിന്താങ്ങുന്നവരിൽ പലരും അവരുടെ രാഷ്ട്രീയപ്രവർത്തനത്തിൻറെ സ്വഭാവവും വ്യാപ്തിയും മനസ്സിലാക്കുന്നില്ലെന്നേയുള്ളൂ. രാഷ്ട്രീയ ചിന്തകളിൽ നിന്നൊഴിഞ്ഞു നിൽക്കുവാൻ ശ്രമിക്കുന്ന സാഹിത്യകാരൻമാരും- ഇവരിൽ ചില പുരോഗമനക്കാരുമുണ്ട്!- ഒരു പ്രത്യേക രാഷ്ട്രീയവ്യവസ്ഥയെ പരോക്ഷമായിട്ടെങ്കിലും പിന്താങ്ങുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. ഇവരിൽ പലരുടേയും പിന്താങ്ങൽ ബോധപൂർവ്വമല്ലായിരിക്കാം. അതുകൊണ്ട് പിന്താങ്ങൽ പിന്താങ്ങലല്ലാതായിത്തീരുന്നില്ല. 'സോഷ്യലിസം', 'കമ്മ്യൂണിസം' എന്നൊക്കെ കേൾക്കുമ്പോൾ കണ്ണുചുവപ്പിച്ച്, ഏതെങ്കിലും കക്ഷിയിൽ പെടുന്നതു കലാകാരൻറെ മഹത്വത്തിനു ചേർന്നതല്ലെന്നു ശഠിച്ച്, ത്രിശങ്കുസ്വർഗ്ഗത്തിൽ തൂങ്ങിക്കിടക്കുവാൻ പാടുപെടുന്ന ഏതാനും സാഹിത്യകാരൻമാർ - നല്ല കഴിവുള്ളവർപോലും!- നമ്മുടെ ഇടയിലുണ്ട്. ഇവരും മാർക്സ് പറയുന്നതുപോലെ, ഒരു പ്രത്യേക വർഗ്ഗത്തിൻറെ സ്ഥാപിത താൽപര്യങ്ങൾക്കുവേണ്ടി പ്രത്യക്ഷമായ പ്രചരണം നടത്തുന്നവരോ, നിഷ്പക്ഷതമൂലം പ്രസ്തുത താൽപര്യങ്ങളെ സഹായിക്കുന്നവരോ, അവയോടെതിരിടാൻ ഭയപ്പെടുന്ന ഭീരുക്കളോ ആണ്. ഇങ്ങനെ പരിശോധിച്ചാൽ വർഗ്ഗപരമായ ( Class) താൽപര്യസംരക്ഷണത്തിനുവേണ്ടി നിലകൊളളാത്തവർ, സാഹിത്യകാരൻമാരായാലും അല്ലെങ്കിലും, ഇല്ലെന്നു മാർക്സിൻറെ സിദ്ധാന്തം അർത്ഥസമ്പൂർണ്ണമാണെന്നു മനസ്സിലാക്കുവാൻ കഴിയും. എന്നാൽ പരിവർത്തനത്തിൻറെ പ്രാധാന്യവും, പ്രയോജനവും, അപ്രതിരോദ്ധ്യവും മനസ്സിലാക്കി, സ്വർഗ്ഗതാൽപര്യങ്ങളിൽനിന്നു വ്യതിരിക്തമായി നിന്നുകൊണ്ട്, സമുദായപുരോഗതിക്കുവേണ്ടി പ്രയത്നിക്കുന്ന കലാകാരൻമാരും ശാസ്ത്രജ്ഞരുമൊക്കെ ഏതൊരു സമുദായത്തിലും ഉണ്ടായിരിക്കുമെന്നും 'മാർക്സിസം' ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നുണ്ട്. കാൾമാർക്സിൻറെ ജീവചരിത്രംതന്നെ ഇതിന് ഉത്തമദൃഷ്ടാന്തമാണ്.

കല, തത്ത്വശാസ്ത്രം മുതലായവയിൽക്കൂടി നിഴലിക്കുന്ന ആദർശസംഹിതയ്ക്ക് (Ideology) അന്ത്യരൂപം നൽകുന്നതു സാമ്പത്തികബന്ധങ്ങളാണെങ്കിലും, കലയ്ക്കും മറ്റും സാമ്പത്തിക ബന്ധങ്ങളിൽ താൽക്കാലികമായ സ്വാധീനശക്തി ചെലുത്താൻ കഴിയുമെന്നും മാർക്സ് പറയുന്നുണ്ട്. ഈ ഭാഗം വിശദീകരിച്ചുകൊണ്ട് ഓരൊന്നാന്തരം റഷ്യൻ സാഹിത്യനിരൂപകനായ "എഫ് യുഡിൻ" ഇപ്രകാരം പറയുന്നു: "ആദ്യകാലത്തു ഗാനങ്ങൾ, നൃത്തങ്ങൾ, ചുമർചിത്രങ്ങൾ, വിട്ടുസാമാനങ്ങളിൻമേലുള്ള അലങ്കാരങ്ങൾ ആദിയായവയ്ക്കു സാമ്പത്തിക പ്രയത്നങ്ങളെ നേരിട്ടു നിയന്ത്രിക്കണമെന്നുള്ള ഉദ്ദേശ്യമുണ്ടായിരുന്നു. മറ്റുള്ളവരുടെ പ്രയത്നഫലം ചൂഷണം ചെയ്ത്, യാതൊരു കായക്ലേശവും കൂടാതെ കഴിയുന്ന വർഗ്ഗങ്ങൾ അടിമസമുദായത്തിലും ജൻമിസമുദായത്തിലും ഉണ്ടായതോടുകൂടി മാനസികവ്യാപാരങ്ങൾ ഇത്തരക്കാരുടെ കുത്തകയായിത്തീർന്നു. ഭൗതികസാധനങ്ങളുടെ നിർമ്മാണത്തിൽ നേരിട്ടു ബന്ധപ്പെടുത്താതെ ശാസ്ത്രീയവും കലാപരവും മറ്റുമായ പ്രവർത്തനത്തെ ഇവർ സ്വായത്തമാക്കി. മുതലാളി സമുദായത്തിൽ കായികവും മാനസികവും ആയ പ്രയത്നങ്ങൾ തമ്മിലുള്ള വിഭജനം ഉച്ചകോടിയിൽ എത്തുകയാണു ചെയ്തിരിക്കുന്നത്. കായികാദ്ധ്വാനവും മാനസികാദ്ധ്വാനവും സാധൂകരിക്കുന്നതിനായി ചില പ്രത്യേക സിദ്ധാന്തങ്ങളെ- 'കലകലയ്ക്കുവേണ്ടി', 'വർഗ്ഗരഹിതമായ ശാസ്ത്രം' എന്നിങ്ങനെ വളരെയെണ്ണത്തെ- മുതലാളിസമുദായം സൃഷ്ടിച്ചുവിടുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്. ഈ പരിതഃസ്ഥിതിയിൽ കല, തത്വശാസ്ത്രം, മതം മുതലായവ യാതൊരു ക്രമവുമില്ലാതെ, അനിയതമായിട്ടാണ് സാമ്പത്തികബന്ധങ്ങളിൽ സ്വാധീനശക്തി ചെലുത്തുന്നത്. കലാനിർമ്മാണാദിയായ മാനസികപ്രവർത്തനങ്ങളിൽ ഇത്തരം ക്രമക്കേടുകളുണ്ടെങ്കിലും, ഭരണകർത്തൃത്വം നടത്തുന്ന വർഗ്ഗത്തിൻറെ താൽപര്യങ്ങൾക്കനുരൂപമായി ജനങ്ങളുടെ മനോഭാവത്തെ സജ്ജീകരിക്കുകയെന്നതാണ് ആ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെയെല്ലാം ഉദ്ദേശ്യമെന്ന് അപഗ്രഥനാന്ത്യത്തിൽ വെളിപ്പെടാതിരിക്കുകയില്ല''

കലാസൃഷ്ടി ഒരു സാമുദായികപ്രവർത്തനമാണെന്നുള്ള ശ്രീ ഏ. ബാലകൃഷ്ണപിള്ളയുടെ വാദവും മുകളിൽ ഉദ്ധരിച്ച മാർക്സിയൻ സിദ്ധാന്തവും തമ്മിൽ സാരാംശത്തിൽ വ്യത്യാസമില്ല. ആകാശത്തിൽനിന്നും കയറുപൊട്ടി ഭൂമിയിൽ പതിച്ചവനല്ല കലാകാരൻ. അയാൾ ജീവിക്കുന്ന കാലഘട്ടത്തിലെ സാമ്പത്തികവും, സാമൂഹ്യവും, രാഷ്ട്രീയവും, സാംസ്കാരികവും, ആദ്ധ്യാത്മികവുമായ പ്രവർത്തനങ്ങളോട് അയാൾ അഭേദ്യമായി ബന്ധപ്പെട്ടുകിടക്കുന്നു. അയാൾ കാലത്തിൻറെ- ഒരു പ്രത്യേകകാലഘട്ടത്തിൻറെ-സന്താനമാണ്. അയാളുടെ ജനനം, വളർച്ച, വർഗ്ഗം, വിദ്യാഭ്യാസം, പരിതഃസ്ഥിതികൾ മുതലായവ അയാൾക്കു സ്വന്തമായ ഒരു സംസ്കാരവും വീക്ഷണവും നൽകുന്നു. അപ്പോൾ ഓരോ കലാകാരനും സ്വന്തമായ ഒരു ജീവിതനിരൂപണരീതി, അഥവാ ലോകവീക്ഷണകോടി, ഉണ്ടായിരിക്കുമെന്നു സിദ്ധിക്കുന്നു. ലെനിൻ പറയുന്നു: "പ്രകൃതിയേയും സമുദായത്തേയും ചുഴിഞ്ഞുനോക്കുന്ന മറ്റാരേയുംപോലെ ഒരു സാഹിത്യകാരനും കാലേകൂട്ടി നിബന്ധിക്കപ്പെട്ട ഏതാനും ആശയങ്ങളും ധാരണകളുമായിട്ടാണ് യാഥാർത്ഥ്യങ്ങളെ സമീപിക്കുന്നത്. ജനങ്ങളോടും സംഭവങ്ങളോടും അയാൾക്കുണ്ടാകുന്ന മനോഭാവത്തെ ഏറിയകൂറും നിർണ്ണയിക്കുന്നത് ഈ ആശയങ്ങളും ധാരണകളുമാണ്. ഒരു സംഭവത്തെ ബലഹീനമാക്കുന്നതിനോ, വികൃതപ്പെടുത്തുന്നതിനോ, ഒരു കർമ്മപരിപാടിയെ ശക്തിപൂർവ്വം പിന്താങ്ങുന്നതിനോ, ഒരു പാത്രത്തെ അവഹേളിക്കുന്നതിനോ മറ്റൊന്നിനെ പ്രശംസിക്കുന്നതിനോ അയാളെ പ്രേരിപ്പിക്കുന്നത് അവയാണ്. തീർച്ചയായും കലാകാരൻറെ ലോകവീക്ഷണകോടി അയാളുടെ സൃഷ്ടിപരമായ പ്രവർത്തനത്തിൽ പ്രകടമായ സ്വാധീനശക്തി പ്രയോഗിക്കുന്നുണ്ട്. അഭിപ്രായങ്ങളോ, ഇഷ്ടാനിഷ്ടങ്ങളോ കലാകാരൻ നേരിട്ടു പ്രകാശിപ്പിക്കുന്നില്ലെങ്കിലും, അയാൾ വിവരിക്കുന്ന സംഭവങ്ങൾക്കും വർണ്ണിക്കുന്ന പാത്രങ്ങൾക്കും അയാളുടെ കലാസൃഷ്ടിയിൽ അന്തർഹിതമായിരിക്കുന്ന ലോകവീക്ഷണകോടിയെ വെളിപ്പെടുത്താതിരിക്കുവാൻ സാദ്ധ്യമല്ല.''

ഇങ്ങനെ വ്യക്തിപരമായ അഭിപ്രായങ്ങളോടും ആദർശങ്ങളോടും കൂടിയാണ് ഒരു കലാകാരൻ ജീവിതത്തെ- ലോകത്തെ-വീക്ഷിക്കുന്നത്. ബുദ്ധിയേയും ഹൃദയത്തെയും സമ്മർദ്ദിക്കുന്ന പരിതഃസ്ഥിതികളാണ് അയാൾക്കു സൃഷ്ടിപരമായി പ്രചോദനം നൽകുന്നത്. അഥവാ നൽകേണ്ടത്. പരിതഃസ്ഥിതികളെ വിസ്മരിച്ചുകൊണ്ടോ, നോക്കി മനസ്സിലാക്കാൻ കെൽപില്ലാതെയോ കലാസൃഷ്ടി നടത്തുന്നുവരുടെ കൃതികളാണു നീർപ്പോളകൾ പോല മാഞ്ഞുപോകുന്നത്. ഒരു സാഹിത്യകാരൻറെ വില നിർണ്ണയിക്കേണ്ടത് അയാൾ ചരിത്രയാഥാർത്ഥ്യങ്ങളെ -മനുഷ്യജീവിതയാഥാർത്ഥ്യങ്ങളെ - എത്രമാത്രം സൂക്ഷ്മമായിഅയാളുടെ കൃതിയിൽ വിനിവേശിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ടെന്നുള്ളതിനെ ആധാരമാക്കി വേണമെന്നു ലെനിൻ നിഷ്കർഷിക്കുന്നു. പഴങ്കഥകൾ എടുത്തു കൈകാര്യം ചെയ്താലും അവയിൽ ചരിത്രയാഥാർത്ഥ്യങ്ങൾ കലർത്തുവാൻ കഴിയുമെങ്കിൽ അവ വിലമതിക്കപ്പെടേണ്ടവതന്നെ. വർഗ്ഗബന്ധത്തിൻറെ വെളിച്ചത്തിൽ, വ്യക്തികളുടെ വികാരങ്ങളേയും, വിചാരങ്ങളേയും, വാക്കുകളേയും, പ്രവൃത്തികളേയും അസത്യമോ ആത്മവഞ്ചനയോ കൂടാതെ പ്രതിഫലിപ്പിക്കുന്നതിനെയാണ് ചരിത്രയാഥാർത്ഥ്യങ്ങളുടെ പ്രതിപാദനമെന്നു ലെനിൻ പറയുന്നത്. ശ്രേഷ്ഠതമമായ കലാസൃഷ്ടിയും ഇതാകുന്നു. ഷേക്സ്പീയർ, ടോൾസ്റ്റോയീ, ബാൽസാക്, ഗോർക്കി മുതലായവർ ഈ വിധത്തിൽ കലാനിർമ്മാണം നിർവ്വഹിച്ചു വിശ്വസാഹിത്യകാരൻമാരായിത്തീർന്നി ട്ടുള്ളവരാണ്.

ഒരു കലാകാരൻ ജീവിക്കുന്ന കാലഘട്ടം, ആ കാലത്തെ സാമ്പത്തികവ്യവസ്ഥിതി, ആ വ്യവസ്ഥിതിയിൽ കെട്ടിപ്പടുത്തിട്ടുള്ള വിവിധാദർശങ്ങൾ(മതപരം, സാംസ്കാരികം, രാഷ്ട്രീയം...etc) അയാളുടെ ലോകവീക്ഷണകോടി, ചരിത്രയാഥാർത്ഥ്യങ്ങൾ ഗ്രഹിക്കുന്നതിൽ അയാൾക്കുള്ള കെൽപ് എന്നിവയെ ആസ്പദമാക്കിവേണം അയാളുടെ കലാനിപുണതയ്ക്ക് വിലയിരുത്തുവാനെന്നാണ് മുകളിൽ എഴുതിയ ഖണ്ഡികകളെല്ലാം ചൂണ്ടിക്കാണിക്കുന്നത്. ഈ അളവുകോൽ വെച്ചു നോക്കുമ്പോൾ സംഗീതം മാത്രമല്ല, കേരളീയരെ, പ്രത്യേകിച്ചു കേരളത്തിലെ സാമാന്യജനങ്ങളെ, ചങ്ങമ്പുഴക്കൃതികളിലേക്കാകർഷിച്ചതെന്നു കാണാവുന്നതാണ്. ജീർണ്ണിച്ച വിറകൊള്ളുന്ന ജൻമിത്വത്തേയും, മൂത്തുമുരടിച്ച മുതലാളിത്തത്തെയും വെല്ലുവിളിച്ചുകൊണ്ട് സോഷ്യലിസ്റ്റാദർശങ്ങൾ കേരളക്കരയിൽ അവ്യാഹതമമായി സഞ്ചരിക്കുന്ന ഒരു കാലഘട്ടമാണിത്. ചങ്ങമ്പുഴ ജീവിക്കുന്ന ഇന്നത്തെ കാലം, സാമാന്യജനതയുടെ കാലമാണ്. ലോകത്തിൻറെ മറ്റുഭാഗങ്ങളിലെപ്പോലെ നമ്മുടെ നാട്ടിലും, സാമാന്യജനങ്ങൾ സാമ്പത്തികവും, സാമൂഹ്യവും, രാഷ്ട്രീയവുമായ പരിവർത്തനങ്ങൾക്കായി വെമ്പൽക്കൊള്ളുന്ന ഒരു കാലഘട്ടമാണിത്. കൈയേറ്റങ്ങളും, കഷ്ടപ്പാടുകളും നിറഞ്ഞ ഇന്നത്തെ സാമൂഹ്യസംഘടനയെ തട്ടിത്തകർത്തു വർഗ്ഗരഹിതവും സമത്വസുന്ദരവുമായ ഒരു നൂതനവ്യവസ്ഥിതി കെട്ടിപ്പടുക്കുന്നതിനു ജനസാമാന്യം കുതികൊള്ളുന്നു. "ജീവിക്കുവാനും വളരുവാനും എല്ലാവർക്കും സന്ദർഭങ്ങൾ വേണം''- ഇതാണ് ഇന്നത്തെ മുദ്രാവാക്യം. ഇതിൻറെ പെരുമ്പറയടി കേട്ടു നമ്മുടെ കവികളും, കലാകാരൻമാരും നിരൂപകൻമാരുമെല്ലാം പലവഴിക്കും പാഞ്ഞു പല ചേരിയിലും ചേർന്നിട്ടുണ്ട്. തനി പിന്തിരിപ്പൻമാർ ഒരുവക; ഒരു കാൽ യാഥാസ്ഥിതികത്വത്തിൽ ഉറപ്പിച്ചുകൊണ്ടു മറ്റേക്കാൽ പുരോഗമനപ്രസ്ഥാനത്തിലേക്കു നീട്ടിനോക്കുന്ന അവസരസേവകൻമാർ വേറൊരുവക; എങ്ങോട്ടാണ് പോകേണ്ടതെന്നറിയാതെ ചഞ്ചലപ്പെടുന്ന ഭീരുക്കൾ മറ്റൊരിനം ഒന്നിലും പെടാതെ രണ്ടിൽനിന്നും മുതലെടുക്കാൻ ശ്രമിക്കുന്ന 'സൃഗാലവീരൻമാരും' ഇക്കൂട്ടത്തിൽ ഇല്ലാതില്ല. നിലത്തു തൊടാതെ ആകാശത്തിൽത്തന്നെ നിലകൊള്ളാൻ നോക്കുന്ന ഇന്ദ്രജാലക്കാരും ഈ സെറ്റിൽ പുറപ്പെടുന്നുണ്ട്. എന്നാൽ ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴയോ? "അതേ, പുരോഗമനസാഹിത്യം കമ്മ്യണിസസിദ്ധാന്തങ്ങളുടെ കളരിയാണ്. അഭിമാനപൂർവ്വം നിങ്ങൾ ആ സിദ്ധാന്തങ്ങളെ പ്രചരിപ്പിക്കുന്ന സാഹിത്യത്തെ ആശ്ലേഷിക്കുക. ആശീർവ്വദിക്കുക''- ഒരു സാഹിത്യമഹാസമ്മേളനത്തിൻറെ അദ്ധ്യക്ഷസ്ഥാനത്തുനിന്നുകൊണ്ട് തൻറേടത്തോടുകൂടി ഇപ്രകാരം ഉൽഘോഷിച്ച ചങ്ങമ്പുഴയും അദ്ദേഹത്തിൻറെ ചേരിയേതാണെന്നു വ്യക്തമാക്കിയിട്ടുണ്ട്.

കാലത്തിൻറെ ആഹ്വാനത്തെ ആദരിക്കുന്നതിനും, തദനുസരണം ഒരു ലോകദർശനകോടി സൃഷ്ടിക്കുന്നതിനും ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴയ്ക്കു സാധിച്ചിട്ടുണ്ട്. അതുകൊണ്ടാണ് നാളത്തെ ഭരണാധികാരികളാകുവാൻ പോകുന്ന ഇന്നത്തെ സാമാന്യജനങ്ങളുടെ ഹൃദയങ്ങളിൽ റ്റൊരു കവിക്കും ലഭിക്കാത്ത മഹനീയസ്ഥാനം അദ്ദേഹത്തിനു ലഭിച്ചത്. എന്താണ് ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴയുടെ ലോകവീക്ഷണകോടി? നമ്മുടെ ചില മഹാകവികളെപ്പോലെ ഭൗതികജീവിതത്തെ നിസ്സാരകോടിയിൽ തള്ളിക്കൊണ്ട്, ആദ്ധ്യാത്മികസിദ്ധികൾക്കും പരലോകത്തിലെ പരമശാന്തിക്കും വേണ്ടി ഉഴറുകയല്ല അദ്ദേഹത്തിൻറെ കവിഹൃദയം ചെയ്യുന്നത്.

നിസ്വാർത്ഥസേവനം നിർദ്ദയമർദ്ദനം!
നിസ്സഹായത്വം, ഹാ, നിത്യദുഃഖം!
നിശിതനിരാശാതിമിരം ഭയങ്കരം!
നിരുപാധികോഗ്രനിയമഭാരം!''

എന്നു 'വാഴക്കുല'യിലും

വിത്തനാഥൻറെ 'ബേബി'ക്കു പാലും
നിർദ്ധന'ച്ചെറുക്ക'ന്നുമിനീരും,
ഈശ്വരേച്ഛയ,ല്ലാകിലമ്മട്ടു-
ള്ളീശ്വരനെച്ചവിട്ടുക നമ്മൾ.''

എന്നു 'ഭാവത്രയ'ത്തിലും,

"കമ്രശ്രീമയവിശ്വഗേഹമവനാവാസത്തിനായീശ്വരൻ
നിർമ്മിച്ചേകിയതും കൃതഘ്നവനോ വെട്ടിപ്പകുത്തൂ ശഠൻ''

എന്ന് ഒരൊറ്റശ്ലോകത്തിലും

"കപടതയ്ക്കേ കഴിഞ്ഞിടൂ കാഞ്ചന
ജയപതാകയിവിടെപ്പറത്തുവാൻ!''

എന്നു 'രമണ'നിലും വികാരനിർഭരമായി വരച്ചു കാണിച്ചിട്ടുള്ള ദുരവസ്ഥയുടെ സംഹാരതാണ്ഡവും നടത്തുന്നതിൻ 'ഉൽക്കടപ്രഭാവോഗ്രസനായ' ആ 'കൊടുങ്കാറ്റിനെ' ക്ഷണിച്ചുകൊണ്ട്,

"ജീവിതം ശോകാപ്തമല്ല-ഒരു
ജീവിയും നിസ്സാരമല്ല.
നാനാത്വം പാടേ മറന്നു-ലോക-
മേകമാം സത്തയിൽ നിന്നു
ചിത്തങ്ങൾ തമ്മിൽ പുണർന്നു-ദിവ്യ-
സത്യസൗന്ദര്യം നുകർന്നു
എല്ലാം സുഖത്തിൻ മുകുരം-എങ്ങു-
മില്ല ദുഃഖത്തിൻ തിമിരം''

എന്നു സങ്കൽപകാന്തി'യിൽ വിഭാവനം ചെയ്തിട്ടുള്ള നവ്യലോകവ്യവസ്ഥിതിയിലേക്കു മനുഷ്യവർഗ്ഗത്തെ ഉയർത്തുവാനാണ് ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴ അഭിലഷിക്കുന്നത്. അദ്ദേഹത്തിൻറെ പരമനിർമ്മലമായ ലോകവീക്ഷണകോടി ഇതല്ലാതെ മറ്റൊന്നുമല്ല. വിധിയെ പഴിച്ചും, മരണത്തെ ക്ഷണിച്ചും, സാഹചര്യങ്ങളോടു പരിഭവിച്ചും ചങ്ങമ്പുഴ കവിതകൾ എഴുതിയിട്ടുണ്ട്. പക്ഷേ, അവയൊക്കെ ചില നിമിഷങ്ങളിലെ ദുർബ്ബലമായ ചഞ്ചലത്വത്തെ കാണിക്കുക മാത്രമേ ചെയ്യുന്നുള്ളൂ. അദ്ദേഹത്തിൻറെ ഒന്നാന്തരം കൃതികളിലെല്ലാം മുകളിൽ കാണിച്ച ലോകവീക്ഷണകോടിയുടെ അടിയൊഴുക്കുകൾ ദർശിക്കുവാൻ കഴിയും. ഒരു കലാകാരൻറെ ഒന്നാംതരം കൃതികളെ ആസ്പദമാക്കിവേണമല്ലോ അദ്ദേഹത്തിൻറെ കലാവൈദഗ്ദ്ധ്യം നിർണ്ണയിക്കുവാൻ. ഷേക്സ്പിയർ പോലും മൂന്നാംതരം നാടകങ്ങളെഴുതിയിട്ടുണ്ടെന്നുള്ള വാസ്തവം ഇവിടെ സ്മരണീയമാണ്. യഥാര്‍ത്ഥമായ സമത്വത്തിനും സാഹോദര്യത്തിനുംവേണ്ടി കാഹളമൂതുന്ന ഒരു ലോകവീക്ഷണമാണ് ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴയ്ക്കുള്ളത്. കേരളത്തിലെ സാമാന്യജനങ്ങൾ - കഷ്ടപ്പെടുന്ന ഏഴകൾ-ദിവ്യമോഹനമായ ആ കാഹളധ്വനിയാൽ അപഹൃതചിത്തരായിത്തീർന്നത് അതുഭതജനകമല്ലല്ലോ. ദീനത്വത്തിൻറെ രോദനങ്ങളും, നിസ്സഹായതയുടെ നെടുവീർപ്പുകളാണ് രക്തപുഷ്പങ്ങളിലും, അസ്ഥിമാടത്തിലു, രമണനിലും, ഈ അവതാരികയ്ക്കു വിഷയമായ 'യവനിക'യിലൂടെയുമെല്ലാം മുഴങ്ങിക്കേൾക്കുന്നത്. വികാരസംക്രമണമാണ് കലയുടെ ജീവനെങ്കിൽ, സാമാന്യജനങ്ങളെ വികാരഭരിതരാക്കിത്തീർത്ത ചങ്ങമ്പുഴയെ അവർ ആരാധിക്കുന്നതിൽ എന്തൊരസാംഗത്യമാണുള്ളത്? ഇതാണ് ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴയുടെ അതുല്യംമായ ജനസമ്മതിക്കടിസ്ഥാനം. അല്ലാതെ വികാരശൂന്യമായ ഈരടികൾ സംഗീതത്തിൽ കുഴച്ചു വിളമ്പിയതുകൊണ്ടല്ല അദ്ദേഹം ജനകീയസാഹിത്യകാരനായിത്തീർന്നത്. സംഗീതത്തിൻറെ പേരിൽ ചങ്ങമ്പുഴയെ കുററം പറയുന്നവർ ജനങ്ങളെ തരംതാഴ്ത്തുന്ന സമുദായദ്രോഹികളാണന്നു കൂടി പറയേണ്ടിയിരിക്കുന്നു. മഹാനായ ലെനിനെ ഞാൻ ഒരു പ്രാവശ്യംകൂടി ഉദ്ധരിച്ചുകൊള്ളട്ടെ. "കല ജനങ്ങളുടെ വകയാണ്. അദ്ധ്വാനിക്കുന്ന ജനങ്ങളുടെ (Masses) മദ്ധ്യത്തിലായിരിക്കണം അതിൻറെ നരായവേരുകൾ ചുഴിഞ്ഞിറങ്കേണ്ടത്. അവർക്കു മനസ്സിലാകത്തക്കതായിരിക്കണം കല. അവർ അതിനെ സ്നേഹിക്കണം'' ഈ പ്രമാണത്തെ സഫലമാക്കുവാൻ ശ്രമിച്ചതാണ് ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴയുടെ വിജയരഹസ്യമെന്നു നിസ്സംശയം പറയാം. 'മലയാലപ്പുയ' ന്‍റെ കണ്ണീരിലും, 'രമണ'ന്‍റെ ദീര്‍ഘനിസ്വശാസത്തിലും, 'ശേഖരകവി'യുടെ (യവനിക) മൂകതയിലുമെല്ലാം സാമൂഹികയാഥാര്‍ത്ഥ്യങ്ങളാണ് നിഴലിക്കുന്നത്. സ്വാനുഭാവങ്ങളെപ്പറ്റി പരിസ്ഫുടമായ പ്രതീതിയുണ്ടാകത്തക്കവണ്ണം, ജീവിതയാഥാര്‍ത്ഥ്യങ്ങള്‍ പാടി കേള്‍പ്പിച്ച കവികോകിലത്തെ പാലും തേനും നല്‍കി താലോലിക്കുവാന്‍ ജനസാമാന്യം ഒരുമ്പെടുന്നത് അപകൃതമല്ലതന്നെ.

സംഗീതമല്ല ചങ്ങമ്പുഴയെ ജനകീയസാഹിത്യകാരനാക്കിത്തീർത്തെന്നിരുന്നാലും, അദ്ദേഹത്തിൻറെ കവിതയിൽ തെളിഞ്ഞുപ്രകാശിക്കുന്ന സംഗീതാത്മകത്വത്തിൻറെ വശ്യത അനാദൃശ്യമാണെന്നു പറയാതെ തരമില്ല. വാഗ്മിത്വരഹിവും, വികാരസമ്പൂർണ്ണവുമായ സംഗീതമാണ് ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴയുടേത്. വികാരലേശമില്ലാതെ വാഗ്മിത്വപ്രൗഢികൊണ്ട് കവിതയിൽ സംഗീതം കലർത്താൻ ശ്രമിച്ചിട്ടുള്ള കവികൾ കേരളത്തിൽ അനവധിയുണ്ട്. അവരുടെ കവിത പേട്ടുതേങ്ങപോലെ നിഷ്പ്രയോജനവും, ജനഹൃദയങ്ങളെ വശീകരിക്കാൻ അശക്തവുമായിത്തീരുകയാണു ചെയ്തത്. കഥയില്ലാത്ത സംഗീതത്തിനു പാവപ്പെട്ടവരുടെ ഹൃദയത്തിലേക്കുപോലും എത്തിനോക്കുന്നതിനു കഴിവില്ല. രചനയിൽ മാത്രമല്ല, ഭാവത്തിലും 'റിഥ'(Rhythm) മുണ്ടെന്ന് ഒരു സുപ്രസിദ്ധനിരൂപകൻ ചൂണ്ടിക്കാണിച്ചിട്ടുണ്ട്. ശരിതന്നെ, പക്ഷെ, ഭാവത്തിൽ വികാരങ്ങളുടേയും ചിന്തകളുടേയും സംവിധാനത്തിൽ, റിഥമില്ലെങ്കിൽ രചനയിൽ വികാരാത്മകയമാ റിഥം എങ്ങെനയാണുണ്ടാവുക? ചങ്ങമ്പുഴയെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം ഭാവത്തിൻറെ റിഥം തന്നെയാണ് രചനയുടെ റിഥവുമെന്നു പറയുവാൻ ശങ്കിക്കേണണ്ടതില്ല. അദ്ദേഹത്തിൻറെ സംഗീതം വികാരങ്ങളുടെ പരിശുദ്ധമായ പകർപ്പല്ലാത്തെ മറ്റൊന്നുമല്ല. അതിൽ കല്ലോ പതിരോ ഇല്ല. വികാരങ്ങൾക്കു സ്വതേ ഒരു സംഗീതാത്മകത്വമുണ്ട്. പിഞ്ചുപൈതങ്ങളുടെ അവ്യക്തഭാഷണങ്ങളും പക്ഷിമൃഗാദികളുടെ ശബ്ദവിശേഷങ്ങളും വികാരമാത്രപ്രസക്തങ്ങളാണ്. അവയ്ക്ക് സ്വതേ ഒരു സംഗീതാത്മകത്വം കാണുന്നുണ്ടല്ലോ. അപ്പോൾ വികാരങ്ങളുടെ സ്വാഭാവികമായ പ്രകടനം സംഗീതാത്മകമാണെന്നു പറയുന്നതിൽ തെറ്റില്ല. വികാരാത്മകമായ ഹൃദയസംഗീതത്തെ പരിപൂർണ്ണമായി പ്രകടീകരിക്കുകയാണു ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴ ചെയ്യുന്നത്. അദ്ദേഹത്തിൻറെ വികാരങ്ങൾ വാക്കുകളാകുന്ന സ്ഫടികപ്പാത്രങ്ങളിൽ കിടന്ന് താളാനുസൃതം ഓളം വെട്ടുന്നു. ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴയുടെ ശുദ്ധവും, വാഗ്മിത്വശൂന്യവും, വികാരപരിപൂർണ്ണവുമായ സംഗീതത്തിൻറെ അടിസ്ഥാനം ജൻമായത്തമായ വാസനയല്ലാതെ മറ്റൊന്നുമല്ലെന്നാണ് എനിക്കു തോന്നുന്നത്. ആർഭാടം കൂടാതെ, സംഗീതം തുളുമ്പുന്ന രീതിയിൽ വികാരങ്ങൾക്ക് രൂപം നൽകാൻ കഴിയുന്ന കവിക്കായിരിക്കും ജനസാമാന്യം അഗ്രാസനത്വം നൽകുന്നത്. വികാരാംശത്തിൻറെയും സംഗീതാംശത്തിൻറെയും സ്വാഭാവികമായ സമ്മേളനമാണ് ചങ്ങമ്പുഴക്കവിതയിൽ കാണുന്നത്. അവ രണ്ടും വേർപെടുത്താൻ സാദ്ധ്യമല്ലാത്തവിധത്തിൽ ബന്ധപ്പെട്ടുകിടക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. വിരോധികൾ പറയുന്നതു പോലെ സംഗീതം മാത്രമല്ല, ചങ്ങമ്പുഴയെ ചങ്ങമ്പുഴയാക്കിയതെന്നും സ്പഷ്ടം.

2

അത്യുൽകൃഷ്ടമായ ലോകവീക്ഷണകോടിയും, അനന്യസുലഭമായ സംഗീതാത്മകത്വവും, സാമൂഹ്യയാഥാർത്ഥ്യങ്ങളെ ചിത്രീകരിക്കുന്നതിനുള്ള പ്രാഗത്ഭ്യവുമാണ് ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴയുടെ തെളിഞ്ഞുവിളങ്ങുന്ന വ്യക്തിമുദ്രകൾ. കൂടാതെ സാരള്യം, സൗകുമാര്യം, ഓജസ്സ് മുതലായ ഗുണങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിൻറെ രചനാശിൽപത്തെ ആവശ്യാനുസരണം ആശീർവദിച്ചിട്ടുമുണ്ട്. ചങ്ങമ്പുഴക്കവിതയ്ക്കു മറ്റെന്തു ഗുണമുണ്ടെങ്കിലും ഓജസ്സില്ലെന്നു പറയുന്നവർ ഉണ്ട്. "അമൃതം തുളുമ്പുമുപ്പോർമുലക്കുടം നിങ്ങൾക്കടിമപ്പുഴുക്കളെപ്പാലൂട്ടിപ്പോറ്റാനല്ലേ?'' ഇങ്ങനെ കുറിക്കുകൊള്ളത്തക്കവിധം ഭാരതത്തിലെ ഭാവശുദ്ധികളോടു ചോദിക്കുന്ന ചോദ്യത്തിൽ ഓജസ്സു കാണാത്തവർ മറ്റു പലതും കാണുന്നവരല്ലെന്നേ അർത്ഥമാക്കേണ്ടതുള്ളൂ. ചങ്ങമ്പുഴക്കവിതയുടെ എടുത്തുപറയാവുന്ന ഗുണങ്ങളെല്ലാം ഒത്തിണങ്ങിയിട്ടുള്ള ഒരു മനോഹരകാവ്യമാണ് 'യവനിക'. വിശ്വമഹാകവിയായ രവീന്ദ്രനാഥടാഗോറിൻറെ സുപ്രസിദ്ധമായ ഒരു ചെറുകഥയാണ് ഇതിലെ ഇതിവൃത്തം. ടാഗോറിൻറെ കഥാമർമ്മങ്ങളെല്ലാം സ്വീകരിച്ചുകൊണ്ട്, അവയിൽ സ്ഫുരണം ചെയ്യുന്ന ഏതാനും ഭാവാംശങ്ങളെ സ്വന്തം കാവ്യാനുഭൂതിയാകുന്ന ഭൂതക്കണ്ണാടിയിൽക്കൂടി, ഒരു ഭക്തദാസനെപ്പോലെ, വികസിപ്പിക്കുകയാണ് ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴ ചെയ്തിരിക്കുന്നത്.

ടാഗോർക്കഥയെ ഇങ്ങനെ സംക്ഷേപിക്കാം.

"സുന്ദരിയും ഗുണവതിയുമായ അജിതകുമാരി അമരാപുരിയിലെ രാജാവായ നാരായണൻറെ പുത്രിയാണ്. സുകുമാരനും സുശീലനും, ഗായകകവിയുമായ ശേഖരൻ (രാജവകി) അജിതകുമാരിയെ കണ്ടിട്ടില്ല. എങ്കിലും അദ്ദേഹം ഒരു പുതിയ ഗാനം രാജസദസ്സിൽ വെച്ചു പാടിയപ്പോൾ, സദസ്സിൻറെ മുകൾഭാഗത്തുള്ള 'ബാൽക്കണി'യിൽ, തിരശ്ശീലയ്ക്കു പിറകിൽ ഇരിപ്പുറപ്പിച്ചിരിക്കുന്ന രാജപുത്രിക്ക് കേൾക്കത്തക്കവണ്ണം തൻറെ ശബ്ദം ഉയർത്തിവിട്ടു. യവനികയുടെ പിന്നിലുണ്ടായ നിഴൽപ്പാടുകൾ കവിയുടെ കണ്ണിലും, കാൽച്ചിലമ്പൊച്ച കാതിലും പതിച്ചു. അജിതകുമാരിയുടെ നിഴലാണ് താൻ കണ്ടതെന്നും, അവളുടെ തങ്കച്ചിലമ്പൊലിയാണ് താൻ കേട്ടതെന്നും ശേഖരകവിക്കു മനസ്സിലായി. ആ നിഴൽപ്പാടുകളിൽനിന്നു കവിയുടെ ഭാവന ഒരു ജീവിതേശ്വരിയെ സൃഷ്ടിച്ച സ്വഹൃദയത്തിൽ ഭക്തിപൂർവ്വം പ്രതിഷ്ഠിച്ചു. ദേവീധ്യാനത്താൽ ഉൻമേഷമനസ്കനായിത്തീർന്ന ശേഖരൻ ഗാനാമൃതംതൂകി അമരാപുരിയെ മുഴുവൻ കോൾമയിർക്കൊള്ളിച്ചു. സന്തോഷപൂർണ്ണങ്ങളായ ദിവസങ്ങൾ നീണ്ടുനിന്നില്ല. തെക്കെങ്ങോനിന്ന് ഒരു മഹാപണ്ഡിതൻ കണ്ണിൽപ്പെട്ട കവികളേയും പണ്ഡിതൻമാരേയും തോൽപിച്ച്, വിജയമത്തനായി, നാരായണരാജധാനിയിൽ എത്തി. യുദ്ധമാണ്-'വാക്സമര'മാണ്-തനിക്കു വേണ്ടതെന്ന് പുണ്ഡരീകൻ രാജാവിനോടഭ്യർത്ഥിച്ചു. പുണ്ഡരീകനെ നേരിടാൻ രാജാവ് ശേഖരകവിയെ നിയോഗിക്കുകയും ചെയ്തു. പാവം ശേഖരൻ! ആദ്യമായി പുണ്ഡരീകൻ രാജസ്തുതികൊണ്ട് ഒരു പാണ്ഡിത്യക്കസർത്തു നടത്തി. അതുകഴിഞ്ഞപ്പോൾ രാജവംശത്തിൻറെ ഉത്ഭവംമുതൽ നാരായണരാജാവിൻറെ പ്രശസ്തഭരണംവരെയുള്ള ചരിത്രസംഭവങ്ങൾ കോർത്തിണക്കി ശേഖരകവി പാടിയ ഗാനത്തിൻറെ അവസാനം ഇപ്രകാരമായിരുന്നു: 'എൻറെ രക്ഷകനായ രാജാവേ, വാക്കുകൾകൊണ്ടുള്ള ഇന്ദ്രജാലത്തിൽ ഞാൻ തോറ്റാലും, അങ്ങയോടുള്ള ഭക്തിയിൽ ഞാൻ പരാജയപ്പെടുകയില്ല'. വാക്കുകളേക്കാൾ ഉപരിയായി എന്താണുള്ളതെന്നായി പുണ്ഡരീകൻ. ഒരു 'സർക്കസ്'കൂടി അയാൾ നടത്തി.

അന്നത്തെ സദസ്സ് അങ്ങനെ അവസാനിച്ചു. പിറ്റേദിവസം ശേഖരൻ കൃഷ്ണഭഗവാൻറെ മുരളീനാദം ഗോപസ്ത്രീകളെ ആത്മവിസ്മൃതിയിൽ ആറാടിച്ച രംഗം ചിത്രീകരിച്ചുകൊണ്ട് ഒരു ഗാനം പാടി. പുണ്ഡരീകൻ വിടുമോ? 'ആരാണീ രാധയും കൃഷ്ണനും?' ഇതായിരുന്നു അയാളുടെ ചോദ്യം. ആരും ഉത്തരം പറഞ്ഞില്ല. പുണ്ഡരീകൻ തൻറെ പാണ്ഡിത്യഭാണ്ഡം മുഴുവൻ അഴിച്ചുനിരത്തി. രാജാവും ജനങ്ങളും അത്ഭുതപ്പെട്ടു. തൻറെ കവിക്ക് ഒരു സന്ദർഭം കൂടി നൽകണമെന്നുകരുതി രാജാവ് ശേഖരൻറെ മുഖത്തേക്കു ദൃഷ്ടികൾ അയച്ചെങ്കിലും, ശേഖരൻ ഭയപ്പെട്ടു മരപ്പാവപോലെയിരുന്നതേയുള്ളൂ. കോപം വന്ന രാജാവു തൻറെ കഴുത്തിൽനിന്നു വജ്രമാല്യംമെടുത്തു പുണ്ഡരീകൻ സമ്മാനിച്ചു. ശിഥിലഹൃദയനായിത്തീർന്ന ശേഖരൻ അന്നു രാത്രി തൻറെ കൃതികളെല്ലാം ചുട്ടെരിച്ചശേഷം വിഷംകുടിച്ച് മരണവും കാത്തു പട്ടുമെത്തയിൽ കിടപ്പായി. അപ്പോഴും തൻറെ ദേവിയെപ്പറ്റിയുള്ള സ്മരണയായിരുന്നു ശേഖരഹൃദയത്തിൽ അലതല്ലിക്കൊണ്ടിരുന്നത്. ഒരിക്കൽകൂടി ചിലമ്പൊലി. ഒരു നേരിയ സൗരഭ്യം മുറിക്കകത്തെത്തി. കണ്ണുതുറക്കാതെ ശേഖരൻ ചോദിച്ചു: 'എൻറെ ദേവീ, അവസാനം ഈ ദാസനിൽ കനിവുണ്ടായി നീ അവനെ കാണാൻ വരികയാണോ ചെയ്തത്?' 'എൻറെ കവീശ്വരാ, ഞാൻ ഇതാ വന്നിരിക്കുന്നു-' ഇതായിരുന്നു മറുപടി. ശേഖരൻ കണ്ണുതുറന്നുനോക്കി. കുമാരി വീണ്ടും പറഞ്ഞു: 'ഞാൻ അജിതകുമാരിയാണ്'. ശേഖരൻ വിഷമിച്ച് എഴുന്നേറ്റിരുന്നു. രാജാവ് അനീതിയാണ് പ്രവർത്തിച്ചതെന്നും, വാസ്തവത്തിൽ ശേഖരകവിയാണു മത്സരത്തിൽ ജയിച്ചതെന്നും അദ്ദേഹത്തിനെ വിജയമകുടം ചുടിക്കാനാണ് താൻ വന്നതെന്നും ശേഖരൻറെ ചെവിയിൽ മന്ത്രിച്ചുകൊണ്ട് അജിത അവളുടെ കഴുത്തിൽക്കിടന്ന പുഷ്പമാല്യംമെടുത്തു കവിയുടെ മുടിയിൽ ചൂടി. തൽക്ഷണം ശേഖരകവി ജീവരഹിതനായി നിലംപതിക്കുകയാണു ചെയ്തത്."

ഈ കഥാശിൽപത്തെ ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴ 'യവനിക' യിൽ എട്ടു ഭാഗങ്ങളായി തിരിച്ചിരിക്കുന്നു. ഇംഗ്ലീഷിൽ നടകീയഖണ്ഡകാവ്യങ്ങൾ(Dramatic Lyrics)െ എന്നു പറയുന്ന കൃതികളുടെ രീതിയാണ് കവി സ്വീകരിച്ചിരിക്കുന്നതെന്നു പറയാം. പ്രഥമഭാഗത്തിൽ ഒരു നാടകരംഗത്തിലെന്നപോലെ അദ്ദേഹം രാജസദസ്സിനേയും, ഗാനനിരതനായ ശേഖരകവിയേയും അവതരിപ്പിക്കുന്നു. ആരംഭം അത്യധികം ഹൃദയവർജ്ജകമായിട്ടുണ്ട്. രണ്ടാം രംഗത്തിൽ 'മഞ്ജരി'(അജിതയുടെ തോഴി)യെ അവതരിപ്പിക്കുകയും, മൂന്നാംഭാഗത്തിൽ അതിമനോഹരമായ വസന്താഗമത്തെ വരച്ചുകാണിക്കുകയും, നാലിൽ ശേഖരഗാനങ്ങൾ നാടാകെ-കൊട്ടാരംതൊട്ടു കുടിൽവരെ-പരന്നതായി ചിത്രീകരിക്കുകയും, അഞ്ചിൽ പുണ്ഡരീകൻറെ വരവും മംഗലശ്ലോകസമർപ്പണവും വിവരിക്കുകയും, ആറിൽ പ്രഥമമത്സരത്തെപ്പറ്റി പ്രതിപാദിക്കുകയും, ഏഴിൽ കൃഷ്ണമുരളിയുടെ സ്വർഗ്ഗീയനാദത്തെ പുകഴ്ത്തുന്നതോടൊപ്പം പുണ്ഡരീകൻറെ വിജയരഹസ്യവും ശേഖരൻറെ പരാജയകാരണവും പ്രകടമാക്കുകയും, അന്ത്യഭാഗത്തിൽ വിജയമാല്യംം ശിരസ്സിലേറ്റിക്കൊണ്ടു ശേഖരകവി മരിച്ചുവീഴുന്ന രംഗം വർണ്ണിക്കുകയുമാണ് ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴ പ്രധാനമായി ചെയ്തിട്ടുള്ളത്.

ശേഖരകവിയുടെ പാട്ടു കേട്ട രാജാവു ബാഷ്പം പൊഴിച്ചുവെന്നാണ് കഥയുടെ ആരംഭത്തിൽതന്നെ കവി പറയുന്നത്. മൂലത്തിൽ ഇല്ലാത്ത ഈ കൽപന കാവ്യത്തിൽ ആദ്യന്തം നീണ്ടുകിടക്കുന്നതും, കഥാഗതിയനുസരിച്ചു ശക്തികൂടിവരുന്നതുമായ വിഷാദാത്മകത്വത്തിൻറെ (ശോകാത്മകത്വത്തിൻറെ)ഉൽഘാടനമാണ്. സന്തോഷത്തിൻറെ പിറകിലും സന്താപത്തിൻറെ നിഴലേറ്റം ദർശിക്കുവാൻ കഴിയുമല്ലോ! "ഒരു ചെറിയ പുഷ്പം വിടരാൻ വേണ്ടി പ്രപഞ്ചം മുഴുവൻ പ്രസവവേദനയനുഭവിക്കുന്നു"വെന്നാണ് ഓസ്കാർ വൈൽഡ്' പറയുന്നത്. മന്നവൻറെ 'കടമിഴിക്കോണിൽ' പ്രത്യക്ഷപ്പെട്ട കണ്ണീർക്കണങ്ങളിൽ ആരംഭിച്ച്, ശേഖരൻറെ ഹൃദയവേദനകളിലും മൗനരോദനങ്ങളിലും കൂടി മുമ്പോട്ടുനീങ്ങി, ആ കവീശ്വരൻറെ ദാരുണമരണത്തെപ്പോലും അതിലംഘിച്ച്, അജിതകുമാരിയുടെ ഹൃദയശൈഥില്യത്തിൽ ചെന്നാഞ്ഞടിക്കുന്ന ശോകാത്മകത്വമാണ് യവനികയിലെ ഹൃദയഹാരിത്വത്തിന്‍റെ അടിസ്ഥാനം.

യവനീകാന്തരിതയായ നായികയുടെ കാലുകൾ, കൈകൾ, മേനി, വിലാസം ഇവയിൽ ക്രമേണ സൂക്ഷ്മവും സ്ഥൂലവുമായി പ്രദ്യോതിക്കുന്ന നായകോൽക്കണ്ഠ രതിഭാവമാകുന്നു. ആ രതിഭാവവും ചെന്നലിഞ്ഞുചേരുന്നതു ശോകത്തിലാണ്.

ഹാ മനസ്സിൽ പ്രതിദ്ധ്വനിക്കുന്നു
ണ്ടാ മനോഹരനൂപുരാരവം.
തൻമിഴികൾക്കു മുന്നിൽ പ്രപഞ്ചം
പുഞ്ചിക്കൊണ്ടു രാഗാർദ്രമാം തൻ
നെഞ്ചകംപോൽ നിലാവല ചിന്നി''

ഇവിടെ ശേഖരകവിയുടെ ഹൃയഭിത്തിമേൽ രതിഭാവത്തിൻറെ ചിത്രം തൂങ്ങിക്കിടക്കുന്നതായിട്ട് അനുമേയമാകുന്നു. ഇപ്രകാരം നായികോൻമുഖമായ രതിഭാവമാണ് നായകൻറെ ഗാനോൽക്കർഷത്തിൻറെ സർവ്വനിദാനവും. കാവ്യത്തിലെ ശോകാത്മകത്വത്തിൻറെ മൂർച്ചകൂട്ടുന്നതിനും ഈ രതിഭാവം ശക്തമായിത്തീർന്നിട്ടുണ്ട്. ഹൃദയത്തെ കവർന്നെടുക്കാൻ കെൽപുള്ള മറ്റു പലഭാവങ്ങളും (അവയുടെ സാങ്കേതികനാമങ്ങൾ എനിക്കറിഞ്ഞുകൂടാ) ഈ കാവ്യത്തെ അത്യന്തം രമണീയമാക്കിയിട്ടുണ്ടെന്നുകൂടി പ്രസ്താവിച്ചുകൊണ്ടു ഭാവങ്ങളിൽനിന്നു പുറത്തു കടന്നുകൊള്ളട്ടെ.

മൂലകഥയിലെ ഒന്നാംതരം അലങ്കാരങ്ങൾ അർത്ഥവും രസവും ചോർന്നുപോകാതെ കാവ്യത്തിൽ അടക്കുന്നതിനു ചങ്ങമ്പുഴയ്ക്കു കഴിഞ്ഞിട്ടുണ്ട്. സർവ്വശക്തൻറെ കാരുണ്യപൂരം പതിതരെ പുൽകുന്നതുപോലെ അജിതകുമാരിയുടെ തൃച്ചേവടികൾ മണൽത്തരികളെ പുൽകുന്നതായും, പുണ്ഡലീകനെ കണ്ട ശേഖരകവി ബലിക്കല്ലിൻറെ മുമ്പിൽ നിൽക്കുന്ന ആടിനെപ്പോലെ പേടിക്കുന്നതായും, നൃപാലാജ്ഞ ലംഘിക്കാൻ നിവൃത്തിയില്ലാതെ പാടുപെട്ട് പാടാനെഴുന്നേറ്റ ശേഖരകവി, അമ്പേറ്റോടിയപ്പോൾ മാർഗ്ഗംമുട്ടി ഉഴറുന്ന മാനിനോടു സാമ്യം വഹിക്കുന്നതായും, ഗാനസന്നദ്ധനായ കവി തൊട്ടാൽ ഗാനം തുളുമ്പുന്ന വീണയോടു സാധർമ്മ്യമേലുന്നതായും,. മുരളീഗാനം കേട്ടു മതിമറന്ന ഗോപികകൾ അവാച്യമായ ഈ ജീവിതപൂർണ്ണിമയിൽത്തന്നെ മരിക്കുവാൻ ആഗ്രഹിച്ചതായുംമറ്റുമുള്ള പ്രയോഗവിശേഷങ്ങൾ രവീന്ദ്രനാഥൻറെ വിശിഷ്ടകൽപനകളുടെ മുഗ്ധമനോജ്ഞങ്ങളായ പ്രതിച്ഛായകളാണ്. ചില സ്ഥലങ്ങളിൽ ചങ്ങമ്പുഴയുടെ പ്രതിപാദനം മൂലത്തിലെ വാചകങ്ങളേക്കാൾ സരളതരമായി അനുഭവപ്പെടുകയുണ്ടായി. ഒരുദാഹരണം കാണിക്കാം; ടാഗോർ - "And it was rumoured that Princess Ajita also laughed at her maid's accepting poet's name for here and Manjari felt glad in heart"

ചങ്ങമ്പുഴ:

ഗായകവര്യനേകിയ നാമ-
ധേയമംഗീകരിച്ചതായ് കേൾക്കെ,
മഞ്ജരിക്കന്നതജിതകുമാരി
മന്ദഹാസം പകർന്നേകിപോലും!
മഞ്ജരിതൻ മനസ്സിലാനന്ദ-
മർമ്മങ്ങൾ പൊടിഞ്ഞിതുപോലും!''

കഥാഘടനയിൽ ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴ വ്യത്യാസമൊന്നും ചെയ്തിട്ടില്ല. ചില ഭാഗങ്ങൾ അദ്ദേഹം സ്വന്തം മനോധർമ്മവും ഭാവനയും കലർത്തി, മൂലത്തിലെ കലാസൗഭഗത്തിനു ഭംഗം വരാതെ, ദീർഘിപ്പിച്ചിട്ടുണ്ട്. ആകൃതിയിലും പ്രകൃതിയിലും ചെറുകഥയിൽനിന്നു വ്യത്യസ്തമായി പരിഗണിക്കേണ്ടതായ കാവ്യത്തിൻറെ മനോഹാരിത്വം തന്നിമിത്തം വർദ്ധിക്കുകയേ ചെയ്തിട്ടൂള്ളൂ. വേണുഗോപാലൻറേയും രാധാദേവിയുടേയും നിസ്തുലചിത്രങ്ങൾ, വാസന്തശ്രീ വിലാസങ്ങൾ എന്നിങ്ങനെ കാവ്യഗുണത്തെ പ്രവൃദ്ധമാക്കുന്ന ശ്രേഷ്ഠാംശങ്ങളാണ് കവി സ്വന്തമായി കൂട്ടിച്ചേർത്തിരിക്കുന്നത്.

ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴയുടെ കലാനിപുണത പാത്രസൃഷ്ടിയിൽ അത്യന്തം ഫലപ്രദമായിട്ടുണ്ടെന്നു പൊതുവെ പറയാം. 'His youthful delicate, figure', എന്ന വർണ്ണനയിൽ അന്തർഭവിച്ചിട്ടുള്ള മധുരധ്വനികൊണ്ടും, ഗാനാലാപസാമർത്ഥ്യംകൊണ്ടും ടാഗോർ സമാകർഷകനാക്കിത്തീർത്ത, നായകനെ ഉചിതസംസ്കാരങ്ങൾ അണിയിച്ചു ഭാവശുദ്ധിയുടെ പരമോന്നതസ്ഥാനത്തേക്കുയർത്തുകയാണ് ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴ ചെയ്തിരിക്കുന്നത്.

ഖ്യാതി പൊങ്ങിയെന്നാകിലും ഗർവ്വ
മേതുമേശാതഭിമതനായി,
നിത്യതൃപ്തിനുകർന്നു''....

മുമ്പോട്ടു പോകുന്ന ഒരുത്തമകലാകാരനാണ് ശേഖരകവി. ശുഷ്കനിശ്വതമായ പാണ്ഡിത്യത്തിൻറെ 'കമ്പക്കൂത്താട്ടങ്ങളെ' വെല്ലാൻ സാധിക്കുന്നില്ലെങ്കിലും, അതിൻറെ അർത്ഥശൂന്യതയെ മനസ്സിൽ കണ്ട സ്വച്ഛന്ദഹൃദയനാണ് ശേഖരൻ. ചിരകാലപരിചിതവും, സ്തബ്ധസദഃസമ്പന്നവുമായ ഗാനധാരയുടെ യാഥാർത്ഥ്യം, കേവലം വാക്കിനെ പിടിച്ചുകൊണ്ടുള്ള 'കസർത്തുവേലകൾ' കണ്ട് സരാജകമായ ജനസംഹിതയാൽ നിരാകൃതമായതിൽനിന്ന് ശേഖരകവി പ്രശംസയുടേയും അഭിനന്ദനത്തിൻറെയും മിഥ്യാത്വം ധാരാളം ഗ്രഹിക്കുന്നുണ്ട്. ഇങ്ങനെ ശേഖരകവി ആത്മഹത്യയുടെ ഗൗരവത്തെപ്പോലും നിസ്സാരകോടിയിൽ തള്ളിക്കൊണ്ടു നിത്യാഭാസുരമായ യശോമണ്ഡലത്തിലേക്കുയരുകയാണു ചെയ്യുന്നത്. എങ്കിലും ഇവിടെ ഒരു ചോദ്യം ഉത്ഭവിക്കുന്നുണ്ട്. മണിമേടമുതൽ പുൽമാടംവരെ അമാരപുരിയെ ഒന്നടങ്കം തരംഗതരളതിമാക്കി. ഗാനധാരയുടെ പ്രഭവസ്ധാനം ഒരുദണ്ഡൻറെ വാഗ്ദ്ധാടിയാൽ ജനദൃഷ്ടിയിൽനിന്നു സമ്പൂർണ്ണമായി മറയ്ക്കപ്പെട്ടുവെന്നു പറയുന്നത് അൽപം സാഹസമല്ലേ? തങ്ങളുടെ ഓമനക്കവിക്കുവേണ്ടി ഒരു ചെറുവിരലനക്കാൻപോലും ജനനിബിഡമായ ആ രാജസദസ്സിൽ ഒരൊറ്റക്കുഞ്ഞെങ്കിലും ഉണ്ടായിരുന്നില്ലെന്നോ? ചങ്ങമ്പുഴ ചെയ്തിട്ടുള്ളതുപോലെ, ശേഖരഗാനങ്ങളുടെ പ്രിയംകരത്വം ടാഗോർ സുദീർഘമായി വർണ്ണിച്ചിട്ടില്ല. അതുകൊണ്ടാണ് കഥയിലേക്കാൾ അധികമായി കാവ്യത്തിൽ ഈ പ്രശ്നം സ്ഫുടീഭവിക്കുന്നത്. ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴയെത്തന്നെ ഒന്നിടതട്ടിച്ചുനോക്കാം. സർവ്വജനമനോനന്ദനങ്ങളായ കാവ്യങ്ങൾ രചിച്ച് ഏറ്റവുമധികം ജനപ്രീതി സമ്പാദിച്ചിട്ടുള്ള ഇന്നത്തെ മലയാളകവിയായ ചങ്ങമ്പുഴയെ ഭാവനാശൂന്യനായ ഒരു ഭാഷാപണ്ഡിതൻ, അനേകായിരമാളുകൾ പങ്കെടുക്കുന്ന ഒരു സാഹിത്യസമ്മേളനത്തിൽവെച്ച്, വാക്കുകൾകൊണ്ടു തോൽപ്പിക്കാൻ ശ്രമിച്ചാൽ ഫലമെന്തായിരിക്കും? ആ പാണ്ഡിത്യവൈകൃതത്തെ ഗളഹസ്തം ചെയ്യാൻ ആയിരമായിരം കൈയുകൾ ഉയരുകതന്നെ ചെയ്യും. ഏതായാലും അന്നത്തെ കാലമല്ല ഇന്നത്തെ കാലമെന്നു കവിക്ക് ഒരു സമാധാനം പറയാൻ കാണും.

രാജാവിനെക്കാളും സദസ്യരെക്കാളും അധികമായി സൗന്ദര്യാംശത്തെയും ജീവിതസത്യത്തെയും കണ്ടറിയുവാനുള്ള കെൽപ്, കഥാനായികയായ അജിതകുമാരിക്കുണ്ട്. നായകനിൽ കാലേകൂട്ടി രൂഢമൂലമായിക്കഴിഞ്ഞ രതിനിമിത്തം രാജാവും സദസ്സും സമ്മതിച്ച പരാജയം അതേപടി നായകനിൽ നായിക ദർശിച്ചിരിക്കയില്ലെന്ന് ഒരാക്ഷേപമുണ്ടായേക്കാം. പക്ഷേ, വിജയമാല്യം ശേഖരകവിയുടെ കഴുത്തിൽ വീഴേണ്ടതായിരുന്നുവെന്നുള്ള ധ്വനി കഥാമർമ്മമായി നിലകൊള്ളുന്നതുകൊണ്ട് ഈ ആക്ഷേപത്തിനു പ്രസക്തിയില്ല. സുഖഭോഗങ്ങളുടെ നിത്യലാളനത്തിനു വിധേയായ രാജകുമാരി കേവലം നിസ്വാഗായകനായ ശേഖരകവിയെ - പിതാവും സദസ്യരും പരാജിതനെന്നു മുദ്രയടിച്ചുവിട്ട കവിയെ - ചരമശയ്യയോളം പിന്തുടരുന്നതുമൂലം മാർഗ്ഗദർശിനിയായിത്തീരുന്നു. വേണമെങ്കിൽ രമണനിലെ ചന്ദ്രികയെപ്പോലെ അവൾക്കും ചെയ്യാമായിരുന്നല്ലോ.

എത്ര ലോകം തപസ്സുചെയ്താലാ-
ലെത്തടുന്നതൊരിക്കലിശ്ശബ്ദം
ഉത്തമകവേ, നന്നായറിവൂ
ഹൃത്തിൽ ഞാനതിൻ ദിവ്യമഹത്വം.
ഇങ്ങിതാ നിൽപൂ ഞാനിഗ്ഗളത്തിൽ
മംഗളയജമാല്യംമണിയാൻ''

ഇവയാണ് നായികയുടെ ആദ്യവും അന്ത്യവുമായ മൊഴികൾ. ഹൃദയവിശാലത, വീക്ഷണകൗശലം, മനസസാന്നിദ്ധ്യം മുതലായി അജിതകുമാരിയിൽ പ്രശോഭിക്കുന്ന വിശിഷ്ടഗുണങ്ങളുടെ മുമ്പിൽ ജീവിതസത്യഗായകനായ നായകൻപോലും ഒരുപടി താഴുന്നില്ലയോ എന്നു സംശയിച്ചുപോകുന്നു.

കഥയിലെ 'വില്ലനായ' (പ്രതിനായകനായ) പുണ്ഡരീകൻറെ ഒരൊന്നാംതരം ചിത്രമാണ് ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴ വരച്ചിരിക്കുന്നത്. പിൻകുടുമയും, ഭസ്മക്കുറിയും, പൂണൂലും, പാളത്താറും, വീശുപാളയുമായി കഥാപ്രസംഗത്തിനും മറ്റും നടക്കുന്ന ഒരു 'പാണ്ഡിപ്പട്ടരെ' കണ്മുന്നിൽ കാണുന്നതുപോലെ തോന്നുന്നു ആ ഭാഗം വായിക്കുമ്പോൾ. സൂത്രശാലിയാണെങ്കലും സർവ്വശാസ്ത്രനിപുണനും ബുദ്ധിമാനുമായ ഒരു മഹാപണ്ഡിതനെയാണ് ടാഗോർ നിർമ്മിച്ചിരിക്കുന്നത്. ചങ്ങമ്പുഴയുടെ 'ഉദ്ദണ്ഡൻ' സന്ദർഭത്തിനു തികച്ചും അനുരൂപനാണ്. അറപ്പും വെറുപ്പും തോന്നിക്കത്തക്കവിധംകാവ്യത്തിൽ പുണ്ഡരീകനെ നിബന്ധിച്ചരിക്കുന്നതുമൂലം നായകനായ ശേഖരകവിയുടെ ഔൽകൃഷ്ട്യം വർദ്ധിക്കുന്നുണ്ട്. പുണ്ഡരീകൻറെ കഴുത്തിൽ വജ്രമാല്യം ചാർത്തിയ രാജാവും കാവ്യത്തിൽ അപഹാസപാത്രമായിത്തീരുകയാണ് ചെയ്യുന്നത്. ഒരവസാനക്കൈ നോക്കാൻ ടാഗോറിൻറെ രാജാവു പലപ്രാവശ്യവും ശേഖരകവിയെ ഉറ്റുനോക്കുകയുണ്ടായി. എന്നാൽ ചങ്ങമ്പുഴയുടെ രാജാവ് ഒരു പ്രാവശ്യം മാത്രമേ കവിയുടെ നേരെ നോക്കുകയുണ്ടായുള്ളൂ. ഹൃദയമില്ലാത്ത പാണ്ഡിത്യത്തെയും, അതിനെ ആദരിക്കുന്ന രാജത്വത്തെയും അപലപിക്കുന്നതിൻ ഈ വ്യത്യാസം ഉപകരിക്കുന്നുണ്ട്. പുണ്ഡരീകനേയും രാജാവിനേയും ഇങ്ങനെ തരംതാഴ്ത്തുന്നതുമൂലം ചങ്ങമ്പുഴയുടെ ലോകവീക്ഷണകോടി വ്യക്തീഭവിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു. പുലമാടത്തിൽപ്പോലും ആദരീണയമായ വ്യക്തിത്വം ദർശിക്കുന്ന കവി-സമത്വത്തിൻറെയും സാഹോദര്യത്തിൻറെയും സന്ദേശം മുഴക്കുന്ന സ്നേഹഗായകൻ-രാജകൊട്ടാരത്തിലെ വൻപും മദവും ഗർവ്വുമൊക്കെ വലിച്ചുതാഴ്ത്തുന്നത് അത്ഭുതകരമല്ലല്ലോ. ഇക്കാലത്തുപോലും വെറും മൂന്നാംതരക്കാർക്ക് 'തിലകത്വവും', 'കുശലത്വവും', 'പ്രവീണത്വവു'മെല്ലാം ലഭിക്കുന്നതായി നാം കാണുന്നില്ലേ? ഇത്തരം സ്ഥാനലബ്ധികളെപ്പള്ളിയുള്ള സ്മരണ ചങ്ങമ്പുഴയുടെ നാരായണനരേന്ദ്രനും പുണ്ഡരീകപണഡിതനും വായനക്കാരിൽ ഉളവാക്കുന്നുണ്ട്. പണ്ഡിതവരേണ്യനായ എ. ബാലകൃഷ്ണപിള്ളയുടെ ഭാഷയിൽ പറയുകയാണെങ്കിൽ 'റൊമാൻറിക്' സാങ്കേതികമാർഗ്ഗം പ്രയോഗിച്ചിട്ടുള്ള ഈ കാവ്യത്തിൽ അങ്ങിങ്ങായി തിളങ്ങിക്കാണുന്ന 'റിയലിസ'ത്തിൻ ഒന്നാന്തരം ഉദാഹരണമാണ് പുണ്ഡരീകനെപ്പറ്റി പ്രതിപാദിക്കുന്ന ഭാഗം.

ടാഗോറിൻറെ കഥയിലും യവനികയിലും വർണ്ണിക്കപ്പെട്ടിട്ടുള്ള തോഴിക്കു പറയത്തക്ക വ്യക്തിത്വമൊന്നും കാണുന്നില്ല. രാജപുത്രിക്കൊരു തോഴി-ഇതിൽ കവിഞ്ഞു കഥയുമായി 'മഞ്ജരി'ക്കു യാതൊരു ബന്ധവുമില്ല. 'മഞ്ജിമയ്ക്കൊരു കുഞ്ഞലയാഴി' യാണവളെന്നും, 'പൂവുപോലെ ചിരിക്കുന്ന ചിത്ത' മാണവളുടേതെന്നും ചങ്ങമ്പുഴ വർണ്ണിക്കുന്നുണ്ടെങ്കിലും കഥാഗതിയിൽ അവൾക്കു സ്ഥാനമെന്താണെന്ന് അജ്ഞാതമായിരിക്കുന്നതേയുള്ളൂ. രമണനിലെ ഭാനുമതിയെപ്പോലെ മഞ്ജരി ഒരു സജീവകഥാപാത്രമായിത്തീർന്നിട്ടില്ല. മൂലകഥയിലുണ്ടെങ്കിലും കാവ്യത്തിൽ തോഴിയെക്കൂടാതെ കഴിക്കാൻ പാടില്ലായിരുന്നോ എന്നൊരു ചോദ്യത്തിനു വകയുണ്ട്. എന്നാൽ പുരാണകഥകളും മറ്റും ഇഷ്ടാനുസരണം കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതുപോലെ ടാഗോറിൻറെ ജഗൽപ്രസിദ്ധമായ ഒരു ചെറുകഥ കൈകാര്യം ചെയ്യുന്നതു ശരിയല്ലെന്നു സമ്മതിക്കാരിതിക്കാനും നിവൃത്തിയില്ല. ശേഖരസദനത്തിൽ പ്രതിദിനം പൊയ്ക്കൊണ്ടിരിക്കുന്ന 'വാസന്തമഞ്ജരി' കവിയുടെ ഗുണഗണങ്ങൾ വർണ്ണിച്ച് അജിതകുമാരിയുടെ അനുരാഗത്തിനു കൊഴുപ്പുകൂട്ടിയെന്നു സങ്കൽപിക്കുന്നതിൽ അപാകമില്ല. എന്നാലും ഇതൊരു സങ്കൽപം മാത്രമാണല്ലോ.

അലങ്കാരത്തിനുവേണ്ടി കാടുകയറുന്ന പ്രകൃതക്കാരനല്ലല്ലോ ശ്രീ ചങ്ങമ്പുഴ. അതേസമയത്ത് സന്ദർഭോചിതമായി അലങ്കാരം പ്രയോഗിക്കുന്നതിൽ അദ്ദേഹത്തിനു പ്രശംസനീയമായ പ്രാഗൽഭ്യമുണ്ടുതാനും. സ്വകപോലകൽപിതങ്ങളായ ഒന്നാന്തരം അലങ്കാരങ്ങൾ-ടാഗോറിൻറെ അലങ്കാരങ്ങളുടെ അടുത്തു തലയുയർത്തിനിൽക്കാൻ അർഹതയുള്ളവ-യവനികയിൽ പലതുമുണ്ട്. സ്ഥാനസ്ഥിതവും അകൃത്രിമവുമായി അലങ്കാരങ്ങൾ പ്രയോഗിക്കുക നിസ്സാരകാര്യമല്ല. കാവ്യമർമ്മജ്ഞതയുടെ പരമകാഷ്ഠതയിലുള്ളൊരു വിജയമാണത്:

"കൊക്കുരുമ്മാനിണയടുക്കുമ്പോൾ
കൊഞ്ചിനീങ്ങും കയിൽപ്പേടപോലെ''

ആർദ്രമനസ്കരായ കാമിനീകാമുകരൻമാരുടെ പ്രണയസല്ലാപം ഇതിനേക്കാൾ ചേതോഹരമായി പകർത്തുവാൻ സാദ്ധ്യമല്ലെന്ന്-ഒരു മഹാകവിക്കും സാദ്ധ്യമല്ലെന്ന്-പറയാം.

"ആറ്റുവക്കിലാ മാമരക്കാവി
ലാത്മശാന്തിതന്നങ്കുരം പോലെ''

സത്യഗായകനായ കവിയുടെ ശാന്തിമന്ദിരം എത്ര പരിസ്ഫുടമായി പ്രകാശിക്കുന്നു. ഇങ്ങനെ പലതും എടുത്തുകാണിക്കുവാൻ കഴിയും. എല്ലാം സന്ദർഭത്തിൻറെ തരളപ്പൊടിപ്പുകൾതന്നെ.

യവനികയിലെ ഒരു ചിത്രം നോക്കുക:

"കന്ദളിതമദാലസയാമ-
ക്കണ്മണി രാധ തോൾ ചേർന്നു നിൽകെ;
ഹാ വലംകാലൊരൽപം മടങ്ങി-
പ്പൂവെതിരിടം കാൽത്തണ്ടുരുമ്മി;
തെല്ലിട ഗളം ചാ,ഞ്ഞംഗുലികൾ
ലല്ലലല്ലലം തത്തിക്കളിക്കെ;
ചുണ്ടിലോടക്കുഴൽ ചേർന്നു ഹർഷം
ചെണ്ടിടുമൊരു പുഞ്ചിരിയോടെ;
താളമൊപ്പിച്ചു പീലിയിളകി
ച്ചേലിലാ വനമാലകളാടി;
ഗാനധാരയിൽ വിശ്വം മയക്കി
വേണുഗോപാലനങ്ങുല്ലസിച്ചു.''

'ലല്ലലല്ലല' മായപ്പോൾ എൻറെ കൈവിരലുകൾ താനെ ഇളകിപ്പോയി. മലയാളസാഹിത്യത്തിൻ എന്നുമെന്നും അഭിമാനപൂർവ്വം ഉയർത്തിപ്പിടിക്കാവുന്ന ഒരു സജീവചിത്രം സംഭാവനചെയ്ത ചങ്ങമ്പുഴ ഏതൊരു ഭാഷാസ്നേഹിയുടെയും കൃതജ്ഞത അർഹിക്കുകതന്നെ ചെയ്യുന്നുണ്ട്.

ഒരെണ്ണം കൂടി എടുത്തുകാണിച്ചുകൊള്ളട്ടെ:

"പൊന്നൊലിക്കുമിളവെയിൽച്ചാലിൽ
മിന്നിയാടും തളിർക്കുലചാർത്തിൽ
നൂണിറങ്ങിക്കറങ്ങിപ്പതുങ്ങി-
ത്താണുയർന്നു പൂമ്പാറ്റകൾ പാറി''

ഉത്തരാർദ്ധത്തിലെ ഓരോ പദവും പൂമ്പാറ്റയുെട പൂഞ്ചിറകിൻറെ ചലനം മാത്രമാണെന്നു തോന്നിപ്പോകുന്നു!

ചങ്ങമ്പുഴയ്ക്ക് ധ്വനിയില്ലെന്നും ആഴമില്ലെന്നുമൊക്കെ ചിലർ പറയാറുണ്ട്. വാഗ്മിത്വശൂന്യമായ അദ്ദേഹത്തിൻറെ മധുരഗാനം തൽക്ഷണം അർത്ഥപ്രതീതിയുണ്ടാക്കത്തക്കവണ്ണം സരളകോമളമായി പ്രവഹിക്കുന്നത് ഒരു വലിയ അനുഗ്രഹമാണെന്നാണ് എനിക്കു തോന്നുന്നത്. പക്ഷേ, ഹൃദയസ്പർശകമായ ഭാവധ്വനി-അതും ക്ലേശം കൂടാതെ തെളിഞ്ഞുകാണത്തക്കവണ്ണം - കവിതയിൽ കലർത്താൻ ചങ്ങമ്പുഴയ്ക്കു കഴിവുണ്ടെന്ന് അദ്ദേഹത്തിൻറെ കവിതകൾ നിഷ്പക്ഷബുദ്ധിയോടുകൂടി വായിക്കുന്നവർക്കു കാണാൻ സാധിക്കും. യവനികയിൽനിന്നുതന്നെ ഒരുദാഹരണം ഉദ്ധരിക്കുന്നു:

"ഉച്ചനേരത്തു പൊത്തിലൊതുങ്ങി-
ക്കൊച്ചരിപ്രാവു കൂവന്ന നാളിൽ;
ചേറിലങ്ങിങ്ങു ചേരി നിരന്നു
ഞാറും പാകും പുലപ്പെണ്കിടാങ്ങൾ
കൂട്ടിനുള്ളിലിരുന്നു കൂകാനും
ഭാഗ്യമില്ലാത്ത കൊച്ചരിപ്രാക്കൾ''

ഇവിടെ പുലയപ്പെണ്കിടാങ്ങളുടെ പരാശ്രയത്വത്തെ എത്ര ഭംഗിയായി ധ്വനിപ്പിച്ചിരിക്കുന്നു. കവിയുടെ ലോകവീക്ഷണകോടിയും ഇവിടെ അഭിവ്യഞ്ജിക്കുന്നുണ്ട്.

ആകപ്പാടെ നോക്കുമ്പോൾ ചങ്ങമ്പുഴയുടെ സഹജമായ രചനാസൗഷ്ഠവം തികഞ്ഞ ശാലീനതയോടെ യവനികയിലും വിജയനടനം ചെയ്യുന്നതായിട്ടാണു കാണുന്നത്. 'ലളിതകോമളകാന്തപദാവലി'കളുടെ യഥാസ്ഥാനസന്നിവേശമാണ് ചങ്ങമ്പുഴയുടെ രചനയ്ക്കു ഭംഗിയും വശ്യതയും കൂട്ടുന്നത്. ശേഖരകവിയുടെ ഗാനങ്ങൾ അങ്ങാടിമുതൽ അരമനവരെ, അടുക്കളമുതൽ'അസംബ്ലി'വരെ പരന്നതുപോലെ ചങ്ങമ്പുഴയുടെ ഗാനങ്ങളും ഏതൊരോണംകേറാമൂലയിലും എത്തിയിട്ടുണ്ട്. ഈ നിസ്തുലവിജയത്തിൻറെ പ്രധാനകാരണങ്ങൾ അദ്ദേഹത്തിൻറെ ലോകവീക്ഷണകോടിയും, സംഗീതാത്മകത്വവും തന്നെ. രചനാസൗഷ്ഠവത്തിൽ യവനിക രമണനെപ്പോലും പിന്തള്ളിയിട്ടുണ്ടെന്നു നിസ്സംശയം പറയാം.

"എവിടെത്തിരിഞ്ഞൊന്നു നോക്കിയാലെ
ന്തവിടെല്ലാം പൂത്ത മരങ്ങൾ മാത്രം''

എന്ന മട്ടിൽ എവിടെ നോക്കിയാലും അവിടെയെല്ലാം രചനയുടെ സാരസ്യം കല്ലോലനൃത്തം വയ്ക്കുന്നതായിട്ടാണ് അനുഭവപ്പെടുന്നത്. വിശ്വമഹാകവിയുടെ ഭാവശിൽപം യവനികയെ സവിശേഷം അനുഗ്രഹിക്കുകയും ചെയ്തിട്ടുണ്ട്.

കൈരളിയുടെ തൃപ്പാദങ്ങളിൽ മറ്റൊര കനകമാല്യം കൂടി സമർപ്പിച്ച ചങ്ങമ്പുഴ കൃഷ്ണപിള്ളയ്ക്ക് ആയുരാരോഗ്യാദികൾ ആശംസിച്ചുകൊണ്ടു കേവലം അനാവശ്യമായ ഈ അവതാരിക അവസാനിപ്പിച്ചുകൊള്ളുന്നു.

ഒന്ന്‍

സ്തബ്ധമായീ സഭാസദനാന്തം
ലബ്ധസംഗീതസാന്ദ്രപ്രശാന്തം.
സ്വർണസിംഹാസനത്തിലിരിക്കും
മന്നവന്‍റെ കടമിഴിക്കോണിൽ,
വന്നുനിന്നെത്തിനോക്കിച്ചിരിച്ചു
മിന്നിടും രണ്ടു കണ്ണീർക്കണങ്ങൾ.
ചാരവേ പിന്നിൽ ചേടികൾ വീശും
ചാമരങ്ങളനങ്ങിടാതായി.
മന്ത്രിപുംഗവർ, സൈനികർ, രാജ്യ-
തന്ത്രകോവിദ, രംഗപാലന്മാർ,
കിങ്കര, രെന്തി, നസ്സദസ്സൊന്നോ-
ടങ്കിതചിത്രരംഗമായ് മാറി.
ആ വിശാലമാം ശാലതൻ മദ്ധ്യ-
ഭൂവി, ലുന്നതമണ്ഡപമൊന്നിൽ,
ഗായകകവി 'ശേഖരൻ' ഹർഷ-
ദായകസ്വപ്നരൂപിയായ് മേവി.
തൽഗ്ഗളനാളവേണുവിൽനിന്നും
നിർഗ്ഗളിച്ചോരമൃതപ്രവാഹം,
ഓമനിച്ചു ചെന്നോരോ മനസ്സും
രോമഹർഷശിശിരിതമാക്കി.

വന്ദ്യഭൂവരൻ തന്നേകപുത്രി
സുന്ദരിയാം 'അജിതകുമാരി',
കാണുവാനിടയായീല രാജ-
കാവ്യകാരനക്കന്യാമണിയെ! ...
തെല്ലകലത്തുയരത്തു വെണ്ണ-
ക്കല്ലുകെട്ടിപ്പടുത്തോരെടുപ്പിൽ,
മഞ്ഞവർണ്ണച്ചുരുളിടതിങ്ങി-
ക്കുഞ്ഞലത്തൊങ്ങലങ്ങിങ്ങൊഴുകി,
മിന്നും പട്ടുയവനികയൊന്നിൻ
പിന്നിൽനിന്നൊരു നിശ്വാസലേശം
സംക്രമിപ്പൂ ഞൊടിയിടയേതോ
കങ്കണസ്വരമോടിടകൂടി!

ഗാനധാരതന്നാരോഹണത്തിൽ
പ്രാണഹർഷത്തിൻ പൂർണ്ണോദയത്തിൽ,
മഞ്ജിമയ്ക്കു മണിയരങ്ങാമാ
മഞ്ഞവർണ്ണഞെറികൾക്കു നേരേ,
പാട്ടുറഞ്ഞ ഹൃസ്പന്ദങ്ങളോടേ
പാതികൂമ്പിയ കണ്ണുകളോടേ,
ശ്രീയുതസ്മിതസാന്ദ്രാസ്യനായി-
ഗ്ഗായകൻ ശിരസ്സൊന്നു തിരിച്ചു.

ചെണ്ടൊളി ചേർന്നതിമൃദുവാകും
രണ്ടു കൈവിരൽത്തുമ്പുകൾ ചൂടി,
ഹാ, ഞൊടിയൊരു മിന്നൽക്കൊടിയ്ക്കാ-
യാ ഞെറിവക്കൊരിത്തിരി നീങ്ങി.
അഞ്ജനക്കണ്മുനയൊന്നുലഞ്ഞു
മഞ്ജുഹാസമൊരല്പം പൊഴിഞ്ഞു,
അത്രമാത്രം-അരഞൊടിക്കുള്ളിൽ
ബദ്ധമായീ മറഞെറി വീണ്ടും.
സ്വപ്നതുല്യമാശ്ശിഞ്ജിതം മാത്ര-
മുത്ഭവിപ്പതുണ്ടപ്പൊഴുമൽപം.
വ്യക്തമല്ലാത്തൊരു നിഴൽപ്പാടാ
വസ്ത്രഭിത്തിതൻ പിന്നിൽ ത്രസിപ്പൂ! ...

ആ മണിപ്പൊൻ ചിലമ്പൊലിയോലും
പൂമൃദുപദമെമ്മട്ടിരിക്കും?
അത്തരിവള മിന്നിക്കിലുങ്ങും
പൊൽത്തളിർക്കൈകളെമ്മട്ടിരിക്കും?
ആ നിഴൽപ്പാടിനാലംബമാകും
മേനിതന്നഴകെ ന്തായിരിക്കും?
ഹാ, വിദൂരത്തദൃശ്യമായ് നിൽക്കു-
മാ വിലാസമെന്തത്ഭുതമാവോ!
സർവ്വശക്തന്‍റെ കാരുണ്യപൂര-
മുർവ്വിയിങ്കൽ പതിതരെപ്പോലെ,
മൺതരികളെപ്പുല്കുമത്തൃക്കാൽ-
ച്ചെന്തളിരുകളന്തരംഗത്തിൽ,
ഭക്തിപൂർവ്വം പ്രതിഷ്ടിപ്പതേക്കാ-
ളിദ്ധരയിലെന്തുണ്ടൊരു ഭാഗ്യം!

ഗായകനു ഹൃദയം വിടർന്നു
ഗാനധാരയിലോളം വളർന്നു.
അത്തിരകളുയർന്നു വിണ്ണോള-
മെത്തി മുട്ടി നുറുനുറുങ്ങായി,
താരകോടികൾ വാരിത്തഴുകി-
ത്താഴെ വീണ്ടും പതിക്കുന്ന പോലെ;
ഏകമായാപ്രതീതി കൊളുത്തി-
ശ്ശോകമൊട്ടുക്കകലെത്തുരത്തി,
ആദിമദ്ധ്യാന്തഹീനമാം മട്ടാ
നാദവാഹിനി വീർപ്പിട്ടൊഴുകി.
മുഗ്ദ്ധഗാനസരിത്തതിൽജ്ജീവ-
ന്മുക്തരായ് മുങ്ങി നീന്തിയെല്ലാരും! ...
നിന്നു ഗാനം-കുറച്ചുനേരത്തേ-
യ്ക്കൊന്നുമാരുമനങ്ങിയില്ലൊട്ടും.
പിന്നെയേറ്റു നൃപേന്ദ്രനുൽഫുല്ല-
സ്വിന്നശാന്തസ്മിതാർദ്രാസ്യനായി.
ആ മിഴികളിൽത്തിങ്ങിത്തുളുമ്പി
സീമയറ്റഭിനന്ദനഭാവം.

ആനതാസ്യനായ് കൂപ്പുകൈയോട-
ഗ്ഗാനലോലൻ സഭാഗൃഹം വിട്ടു.
ഹാ, മനസ്സിൽ പ്രതിദ്ധ്വനിക്കുന്നു-
ണ്ടാ മനോഹരനൂപുരാരവം.
തന്മിഴികൾക്കു മുന്നിൽ പ്രപഞ്ചം
നന്മപൂത്ത പൂവാടിയായ് മിന്നി;
പുഞ്ചിരിക്കൊണ്ടു, ഗാനാർദ്രമാം തൻ
നെഞ്ചകമ്പോൽ നിലാവല ചിന്നി!

ആറ്റുവക്കിലാ മാമരക്കാവി-
ലാത്മശാന്തിതന്നങ്കുരം പോലെ,
നേർത്ത നീലനിലാവിൽ, പുളകം
ചാർത്തിനിൽക്കും കുടിലിനു നേരേ;
പാലപൂത്തു പരിമളം കാറ്റിൽ
പാറിയെത്തുമപ്പാതയിലൂടേ,
മായികനൃത്തമാടിടും മൂക-
ച്ഛായകൾതന്നകമ്പടിയോടേ,
കാട്ടുപൊന്തയിൽ രാക്കിളി പെയ്യും
പാട്ടു കേട്ടു രസിച്ചു ഗമിയ്ക്കെ,
ബദ്ധകൗതുകം മന്ത്രിച്ചിതിത്ഥം
ശുദ്ധശുദ്ധമാഗ്ഗായക ചിത്തം:-

"വിശ്വസൗന്ദര്യമൊന്നിച്ചൊരാത്മ-
വിസ്മൃതിയ്ക്കധിനായികയായി,
സ്പഷ്ടരൂപമെഴാതേവമെന്നോ-
ടൊട്ടിനിൽപവളാരു നീ, ദേവി? ..."

രണ്ട്

രാമണീയകം മേളിച്ചിണങ്ങി
രാപകലുകളോരോന്നു നീങ്ങി.
ശേഖരകവിപുംഗവകീർത്തി-
മേഖലയിൽ വസന്തം വിളങ്ങി.
മാനവേന്ദ്രനാം നാരായണനാൽ
മാനിതനായ്, യശോധനനായി,
ചേലിയലു 'മമരാപുരി' യിൽ
ലാലസിച്ചിതഗ്ഗായകവര്യൻ!

ധന്യധന്യമത്തൂലിക ജീവ-
സ്പന്ദമേകിന ഗാനശതങ്ങൾ,
വർണ്ണനാതീതവശ്യത വായ്ക്കും
വർണ്ണസങ്കീർണ്ണപിൻഛിക വീശി,
മർത്ത്യഹൃത്തിനടിത്തട്ടിലെത്തി-
ത്തത്തി മാസ്മരനൃത്തം നടത്തി!

അപ്രതിമപ്രതിഭയിൽ മങ്ങാ-
തുജ്ജ്വലിക്കും മയൂഖനാളങ്ങൾ,
ഇന്ദ്രചാപങ്ങൾ നെയ്തുനെയ്താടും
സുന്ദരമാമഭാവനതന്നിൽ,
ചിത്തമൊന്നായ്ക്കവർന്നിടുമോരോ
ചിത്രപംക്തികൾ മേളിച്ചിച്ചിണങ്ങി,
ചിന്തപൂത്തും തളിർത്തും പുളകം
ചിന്തിനിന്നു സുഷമയിൽ മുങ്ങി.
ചുറ്റുമുറ്റിപ്പടർന്നതിൽത്തങ്ങി
കുറ്റമറ്റ കലാത്മകഭംഗി.

ഹാ, മരതകപ്പച്ചയൊലിക്കും
കോമളശ്രീയമുനാതറത്തിൽ,
നിത്യപൂരുഷ, നച്യുതൻ, കൃഷ്ണൻ,
നിത്യനാരിയാം രാധയുമായി,
ആത്തരാഗം രമിച്ച രംഗങ്ങൾ-
ക്കാത്മദീപ്തമാം രൂപമിണക്കി,
ഫുല്ലഗാന്ധർവ്വമാധുര്യമുൾച്ചേർ-
ന്നുല്ലസിച്ചിതപ്രേമഗാനങ്ങൾ!

'മഞ്ജരി'- രാജകന്യതൻ തോഴി-
മഞ്ജിമയ്ക്കൊരു കുഞ്ഞലയാഴി
ഉണ്ടവൾക്കൊരു ചെമ്പനിനീർപ്പൂ-
ച്ചെണ്ടിനൊപ്പം ചിരിക്കുന്ന ചിത്തം!-
അംഗുലിയൊന്നനങ്ങുകിൽ ഗാനം
വിങ്ങിടും വീണപോലൊരു ചിത്തം!-
സ്പന്ദനങ്ങളിൽ സൗരഭം തേങ്ങും
മന്ദവായുപോൽ നേർത്തൊരു ചിത്തം!-
സാത്വികാസ്വാദനങ്ങളെപ്പുൽകി-
സ്സൽക്കരിക്കുന്ന സമ്പൂതചിത്തം! ...

ആ നടപ്പാത നിർജ്ജനമായി-
പ്പൂനിലാവുലഞ്ഞന്തി വരുമ്പോൾ,
കട്ടിവെച്ച നിഴലുകൾ മുന്നിൽ
മുട്ടുകുത്തി നമസ്കരിക്കുമ്പോൾ,
ഗായകാലയപാർശ്വത്തിലൂടേ
ഗാനസാന്ദ്രമാം നെഞ്ഞിടിപ്പോടേ,
സ്നാനകർമ്മാർത്ഥമാറ്റുവക്കത്തേ-
യ്ക്കാനതാംഗിതന്നാഗമം കാണാം.
പോയിടാതെ കവിയുടെ വീട്ടിൽ-
പോയിടാറില്ലവളൊരു നാളും.

ഓലമേഞ്ഞു, മൺഭിത്തികളോടും
ശ്രീലഹർഷദസ്വച്ഛതയോടും;
ഉച്ചവെയ്ലുമരിച്ചിറങ്ങാതേ
പച്ചകെട്ടിയ പന്തലുപോലെ,
നാലുദിക്കിലും പൂമരം തിങ്ങി
ലോലമർമ്മരം മാറാതിണങ്ങി,
മന്ദവായുവിൽ പൂമഴ വീഴും
സുന്ദരാങ്കണവീഥികളോടും;
ലാലസിക്കുമക്കൊച്ചു കുടിലിൽ
കാലുകുത്താൻ കഴിവതുപോലും,
ഭാഗ്യമെന്നോർത്തു നിത്യപ്രശംസാ-
യോഗ്യമാശ്ശുദ്ധകന്യാഹൃദന്തം.

ദീപദീപ്തമാ മച്ചിൽ, സുഗന്ധ-
ധൂപലാളിതയായൊരു കോണിൽ,
അങ്കിതലതാപുഷ്പാദിചിത്ര-
സങ്കലിതമാം കൊച്ചു പുൽപ്പായിൽ;
തെല്ലിടം ചാഞ്ഞു കൈ നിലത്തൂന്നി,
മുല്ലമൊട്ടൊന്നു ചെഞ്ചുണ്ടിൽ മിന്നി,

ഹാ, വലംകൈത്തളിരിൽച്ചിബുകം
പൂവിതൾപോലലസമായ്ത്തങ്ങി,
പ്രീതിപൂർവ്വം ചടഞ്ഞിരുന്നോരോ-
ന്നോതിടുന്നതു കേട്ടു രസിയ്ക്കെ;
എത്രഗന്ധർവ്വലോകംകടന്നാ
മുഗ്ദ്ധകന്യകാചിത്തം പറന്നു!
നിർമ്മലാശയൻ ഗായകൻ തൂകും
നർമ്മസൂക്തത്തിരച്ചാർത്തിലൂടെ,
എത്ര വിദ്രുമദ്വീപങ്ങൾ ചുറ്റി-
ത്തത്തിയാ സ്വപ്നലോലഹൃദയം!
നീലിമയിൽക്കിനാവുകൾ നീന്തും
നീണ്ടിടമ്പെട്ടൊരാ മിഴി രണ്ടും,
മിന്നി, മിന്നി, മനോഹരസ്മേരം
ചിന്നി, നക്ഷത്രരേണുക്കൾ പൂശും!

ആ വിലാസിനി തൻതളിർപ്പട്ടു-
ദാവണികൾതൻ വർണ്ണപ്രിയത്തിൽ,
കറ്റവാർകൂന്തൽ പൂവെച്ചു ചീകി-
ക്കെട്ടി മോടി ചമയ്ക്കുമാ മട്ടിൽ,
അൽപനാളായഭിനവകാമ്യ-
കൽപനയൊന്നു വേറിട്ടു കാണാം.
ആടയാഭരണാദികളാലാ
മോടികൂട്ടുന്നതാരാസ്വദിക്കാൻ?

ഒക്കിൽ മൺകുടംവെച്ചു, കിണറ്റിൻ
വക്കിലെത്തുന്ന നാട്ടുപെണ്ണുങ്ങൾ,
കാതു കൈ കഴുത്തോരോന്നൊളിവിൽ-
ക്കാണിനേരം പരസ്പരം നോക്കി,
തെല്ലസൂയതികട്ടി വിഴുങ്ങി
മെല്ലെയൊന്നു ചിരിച്ചതിൻ ശേഷം,
തമ്മിലെന്തോ കുണുകുണുത്തൊന്നോ-
ടുണ്മയിൽ ച്ചേർന്നൊരുത്സവംകൂടി,
ശിഞ്ജിതമ്പോലിടയ്ക്കിടെപ്പൊങ്ങി
മഞ്ജരിയെന്ന പേരിന്‍റെ ഭംഗി! ...

അമ്പലക്കുള, മാപണം, രഥ്യാ-
മണ്ഡലം, വഴിയമ്പലം, സത്രം,
എന്നുവേ , ണ്ടൊരു നാലുപേർ നാട്ടി-
ലൊന്നുചേരുമിടങ്ങളിലെല്ലാം,
മഞ്ഞിനെപ്പൂനിലാവുപോൽപ്പുൽകീ
മഞ്ജരീശേഖരാഖ്യകൾ തമ്മിൽ!

വല്ലതുമൊന്നു കിട്ടിയാലേറെ-
ച്ചൊല്ലുവതാണു ലോകസ്വഭാവം.
എന്നുമല്ലിതിൽക്കുറ്റപ്പെടുത്താ-
നൊന്നുമില്ല ജനങ്ങളെയാരും!
ശേഖരനൊരു കാരണം പാകി
ശാഖകളതിനന്യരുമേകി.
മന്ദിരാന്ത വിജനതയിങ്കൽ
മഞ്ജരിയുടെ സന്ദർശനങ്ങൾ,
തന്മനസ്സിനു സമ്പൂതമാമൊ-
രുന്മാദാസ്പദമാണെന്ന സത്യം,
പാരിൽനിന്നൊളിയ്ക്കാനൊരുനാളും
പാടുപെട്ടില്ലവനണുപോലും!

മഞ്ജരി-ലസൽത്യ്രക്ഷരി-ശബ്ദ-
രഞ്ജനതൻ മൃദുമധുമാരി;
അർത്ഥമോ?-തൂമലർകുലയെന്നാ-
ണെത്ര മാധുര്യപൂർണ്ണമാനാമം!
ഹന്ത, സാധാരണർക്കീയഭിജ്ഞ-
യ്ക്കെന്തഴകൊന്നിതിൽപ്പരം വേണം?
എങ്കിലും, തൃപ്തി പൂർണ്ണമായീലാ
തങ്കരളിൽക്കവി, യ്ക്കതുമൂലം,
ഭംഗികൂട്ടാനപ്പേരിനൊരോമൽ-
ത്തൊങ്ങൽകൂടിത്തൊടുത്തിട്ടു ധന്യൻ.
അങ്ങനെ, വെറും മഞ്ജരി പേർത്തും
പൊങ്ങി 'വാസന്തമഞ്ജരി'യായി!
'ചിത്ര!' മെന്നായ്ച്ചിരിച്ചു സാമാന്യ-
മർത്ത്യർ കേട്ടു തലയാടിയോതി!! ...

മൂന്ന്

വന്നുചേർന്നു വസന്തം-വനശ്രീ-
വർണ്ണലജ്ജ വഴിഞ്ഞു ചിരിച്ചു.
തത്തിയെത്തുന്ന തൈമണിക്കാറ്റിൻ
തൽപമേറിസ്സുഗന്ധം മദിച്ചു.
വണ്ടുവന്നു വലംവെച്ചുരുമ്മി-
ത്തണ്ടുലയുന്ന താമരപ്പൂക്കൾ,
പാടലശ്രീ പകർന്നിടതിങ്ങി-
സ്ഫാടികോജ്ജ്വലവാചികൾ മിന്നി,
നീട്ടി നീട്ടിക്കുറുക്കിക്കുറുക്കി-
ക്കാട്ടിൽ നീളെക്കരിങ്കുയിൽ കൂകി.
പൊന്നൊലിയ്ക്കുമിളവെയിൽച്ചാലിൽ
മിന്നിയാടും തളിർക്കുലച്ചാർത്തിൽ,
നൂണിറങ്ങിക്കറങ്ങിപ്പതുങ്ങി-
ത്താണുയർന്നു പൂമ്പാറ്റകൾ പാറി.
താലിമാലകൾ കെട്ടിക്കുണുങ്ങി-
ത്തായ്മരം ചേർന്നു വല്ലിനിന്നാടി.
അഷ്ടദിഗ്വധൂരത്നങ്ങളേന്തി
തുഷ്ടി തൂകും ഹിരണ്മയകാന്തി!-

ഏവമോരോ വിലാസങ്ങൾ നേടി-
ഭാവമോഹനമായൊരച്ചൈത്രം,
നൽകി നൂതനചോദനം മേന്മേൽ
പുൽകി ദീപ്തമാം ശേഖര ചിത്തം!

ഭാവനക്കളിത്തോണിയിലേറി-
ദ്ദേവഗംഗയിലങ്ങിങ്ങു ചുറ്റി,
ഉൾപ്പുളകമണിഞ്ഞണിഞ്ഞോമൽ-
ക്കൽപപുഷ്പമധൂളികൾ ചൂടി,
നന്ദനോദ്യാനസൗന്ദര്യസാരം
സ്പന്ദനങ്ങളിൽക്കൂട്ടിക്കലർത്തി,
ജന്മജന്മാന്തരങ്ങളിൽത്തങ്ങും
നന്മയൂറിയൊഴുകിയൊന്നായി,
കർമ്മവൈഭവാബദ്ധമക്കാവ്യ-
കർമ്മയോഗിതൻ മാനസം പാടി!

അന്നു ശേഖരഗാനത്തിൽ നീന്തി
വന്നു രാജസദസ്സിൽ വസന്തം.
കണ്ടു കൺപൂട്ടി ശ്രോതാക്കൾ മുന്നിൽ-
ച്ചെണ്ടുലഞ്ഞ ഹരിതവനാന്തം.
കേട്ടുചുറ്റും ചിറകടിയ്ക്കൊപ്പം
കൂട്ടുപോവും കലകളഘോഷം;
ശംഖനാദസമാനം മുഴങ്ങി-
സ്സംക്രമിക്കും മധുകരാരാവം!

ഏതുലോകമി, തേതാഭിചാര-
സ്ഫീതശക്തിതൻ പൂർണ്ണവിപാകം?
എന്തു രംഗമി, തെന്തഭിമാദ-
തന്ത്രികകൾതൻ മാന്ത്രികോത്സംഗം?
ഹാ, ജനൗഘമെവിടെഗ്ഗമിച്ചു?
രാജസൗധവുമെങ്ങെങ്ങൊളിച്ചു?

എങ്ങു ഭൂവരൻ, രാജസദസ്സെ-
ങ്ങെങ്ങുപോയിതഗ്ഗായകൻ പോലും?
ഒന്നുമി, ല്ലൊക്കെ മിത്ഥ്യയാ, ണുള്ള-
തൊന്നുമാത്രം-ആ വർണ്ണപ്രപഞ്ചം!-
വിഭ്രമോന്മുക്തചേതന, യാത്മ-
വിസ്മൃതിയെപ്പുണരുന്ന മഞ്ചം-
സത്യസൗന്ദര്യസത്തകൾ പൂത്ത
നിത്യശീതളശ്രീലനികുഞ്ജം-
ജാതമോദമങ്ങൊറ്റഞൊടിയിൽ
നീതരായിതാശ്രോതാക്കളെല്ലാം.

അന്നുമത്തിരശീലയ്ക്കുപിന്നിൽ-
നിന്നുതിർന്നു വളകിലുക്കങ്ങൾ.
ഭിത്തിമേലിടയ്ക്കവ്യക്തമായി-
ത്തത്തിയേതോ നിഴലുകളാടി.
പൂത്ത പൊൻകൊന്നപ്പൂങ്കാവുപോലെ
പൂനിലാവു പരന്നതുപോലെ;
ലോലസുസ്മിതമാലകൾപോലെ
ലാലസിച്ചിതാ മഞ്ഞഞെറികൾ.
ഗായകാത്മാവിലേയ്ക്കങ്ങുനിന്നും
പായുകയായൊരാവേശനാളം! ...

കേവലം ഗാനമല്ലതൊരേതോ
ദ്രാവകീകൃതസ്വപ്നസാമ്രാജ്യം.
തൽപ്രവാഹത്തിലേതോ ജഗത്തേ-
യ്ക്കിപ്രപഞ്ചമൊലിച്ചൂർന്നുപോയി.
തണ്ടലർപോൽ വിശേഷിച്ചതിങ്കൽ
രണ്ടുചിത്തം വിടർന്നു നിന്നാടി.
രാജകന്യകതൻ കടക്കന്നിൽ
രാജസമൊരുലാളനം കൂമ്പി! ...

ആ വസന്തവിലാസാപദാന-
ഭാവഗാനങ്ങൾ കേട്ടതിൻ ശേഷം.
മന്ദഹാസമോടാത്താനുഭാവം
മന്നവനന്നു ചോദിച്ചിതേവം:-
"ഫുല്ലപുഷ്പപ്രസന്നമായുള്ളോ-
രുല്ലസൽച്ചൈത്ര രാജാങ്കണത്തിൽ,
മത്തടിച്ചാർത്തു മൂളുകയെന്യേ
മറ്റുയാതൊന്നും മക്ഷികയ്ക്കില്ലേ? ..."

തെല്ലുകണ്ണൊന്നു ചിമ്മിച്ചിരിച്ചു
ചൊല്ലിമെല്ലെക്കവീന്ദ്രനുമിത്ഥം:-

ഉണ്ട്-വാസന്തമജ്ഞരിതൻ തേ-
നുണ്ടിടും ജോലിക്കൂടി, യെൻ സ്വാമിൻ! ..."

കൂട്ടമായിതു കേട്ടു ചിരിച്ചു
കേട്ടുനിന്നവർ രാജസദസ്സിൽ!

ഗായകവര്യനേകിയ നാമ-
ധേയമംഗീകരിച്ചതായ്ക്കേൾക്കെ,
മഞ്ജരിയ്ക്കന്നജിതകുമാരി
മന്ദഹാസം പകർന്നേകിപോലും!
മഞ്ജരിതൻ മനസ്സിലാനന്ദ-
മർമ്മരങ്ങൾ പൊടിഞ്ഞിതുപോലും!-
ഒത്തുചേരുന്നു ജീവിതം തന്നിൽ
സത്യവും പൊയ്യുമാവിധം തമ്മിൽ.
എങ്ങുമീശ്വരൻ തീർപ്പതിൽ, സ്വന്തം
തൊങ്ങൽ കൂട്ടിയിണക്കുന്നു മർത്ത്യൻ.
അക്കവീശ്വരഗാനങ്ങളെന്നാ-
ലൊക്കെയൊന്നുപോൽ സത്യങ്ങള്മാത്രം.
ആദിമാത്രതൊട്ടുള്ളാത്മഖേദം
എഠുമന്തമൊന്നില്ലാത്ത മോദം-
നിത്യഭാവങ്ങളെവമിണങ്ങി
നിസ്തുലങ്ങളഗ്ഗാനങ്ങൾ മിന്നി!!

നാല്

നാടു നീളെപ്പരന്ന യശസ്സിൻ
സ്ഫാടികാഭയിലാമഗ്നമായി,
പൂജതൻ പൂർണ്ണകുംഭാഭിഷിക്ത-
രാജഗായകനാമം വിളങ്ങി!

പുല്ലണിപ്പച്ചത്താഴ്വരക്കാട്ടി-
നുള്ളിലാടുകൾ മേഞ്ഞലയുമ്പോൽ,
ശ്യാമളസരിൽത്തീരത്തിലോരോ
പൂമരം ചേർന്നിരുന്നിടയന്മാർ,
സ്വച്ഛശേഖരഗാനങ്ങൾ വർഷി-
ച്ചുച്ചവെയ്ലിൽ നിലാവുപുരട്ടി!
കാറ്റുപായ്ക്കുട നീർത്തിപ്പിടിച്ച-
ങ്ങാറ്റിൽ നീങ്ങുന്ന തോണികൾക്കുള്ളിൽ,
ഭാവമൊപ്പിച്ചു നേർപ്പിച്ചു നീട്ടി-
ക്കെവുകാരാക്കവിതകൾ പാടി!

താരകകൾ വിളറി, ക്കിഴക്കിൻ
താമരപ്പൊയ്ക പൂത്തുല്ലസിക്കെ;
വൃക്ഷരാശിയിലങ്ങിങ്ങുണർന്നു
പക്ഷികളോരോ കീർത്തനം ചൊൽകെ;
ശീകരാർദ്രമാം വായുവിൽ, നേർത്ത
പൂഗഗന്ധമൊളിച്ചു കളിക്കെ;
കങ്കണങ്ങൾ കിലുങ്ങിക്കിലുങ്ങി
മങ്കമാരത്തയിർ കലക്കുമ്പോൾ,
ഗ്രാമഗേഹമുഖങ്ങളിൽനിന്ന-
പ്രേമഗാനങ്ങൾ വീർപ്പുവിട്ടെത്തി;
താലിപൊട്ടിച്ചൊരോമൽക്കൃഷക-
ബാലികതൻ സ്മൃതികളെപ്പോലെ!

ചന്ദ്രശാലയിൽ, ഗീഷ്മാന്തശാന്ത-
ചന്ദ്രികാമയമാകിയ രാവിൽ;
രോമഹർഷങ്ങൾ തിങ്ങി ത്രസിക്കും
കാമുകൻതൻമലർമടിത്തട്ടിൽ;
ആഞ്ഞുപുൽകവേ, ലജ്ജിച്ചു താനേ
ചാഞ്ഞു വീഴും പ്രഭുവരപുത്രി,
കൊക്കുരുമ്മാനിണയടുക്കുമ്പോൾ
കൊഞ്ചി നീങ്ങും കുയിൽപ്പേടപോലെ,
പ്രേമസാന്ദ്രസാകൂതസ്മിതത്തോ-
ടാ മനോഹരഗാനങ്ങൾ പാടി!

അറ്റരണ്ടവറുതിയിൽ, വെള്ളം
തൊട്ടിടാതെ, വയലുകൾക്കുള്ളം,
കത്തിടുമ്പോൾ, കനിവിൻ കഴുത്തിൽ
കത്തിവെയ്ക്കാത്ത കർഷകയോധൻ,
കൊക്കരണിയിൽ ത്ലാവിട്ടു തേകി
നിൽക്കെ, യപ്പാട്ടുമൊപ്പമൊഴുകി!

ചൂടുമാറി, പ്പുതുമഴ ചാറി-
പ്പാടമൊക്കെക്കുളിർക്കുന്ന നാളിൽ;
നീലമേഘത്തെ നോക്കിക്കുടക-
പ്പാല കോൾമയിർക്കൊള്ളുന്ന നാളിൽ;
ഉച്ചനേരത്തു പൊത്തിലൊതുങ്ങി-
ക്കൊച്ചരിപ്രാവു കൂവുന്ന നാളിൽ;
ചേറിലങ്ങിങ്ങു ചേരിനിരന്നു
ഞാറുപാകും പുലപ്പെൺകിടാങ്ങൾ-
കൂട്ടിനുൾലിലിരുന്നു കൂകാനും
ഭാഗ്യമില്ലാത്ത കൊച്ചരിപ്രാക്കൾ-
ചേലുമീട്ടുമൊരീണത്തിലൊന്നി-
ച്ചാലപിച്ചിതാഗ്ഗാനശതങ്ങൾ.

അന്തിമായുമ്പോഴമ്പലമുറ്റ-
ത്തന്തികത്തുള്ളരയാൽത്തറയിൽ,
വട്ടമിട്ടിരുന്നോരോ വിനോദം
തട്ടിമൂളിച്ചു, ധൂമങ്ങൾ ചിന്നി,
മാറിമാറിച്ചിലിമ്പി കൈമാറി
മോദമാളുന്ന കാർപ്പടികന്മാർ,
പാടി, രാധികാമാധവരാഗ-
ധാടി വായ്ക്കുമാദ്ദിവ്യഗീതങ്ങൾ!

ചന്ദ്രലേഖയൊരൽപം സ്ഫുരിച്ചാൽ
മന്ദവായുവന്നൊന്നു മന്ത്രിച്ചാൽ,
ജാലകങ്ങൾ, സദനാങ്കണങ്ങൾ
ചോലവൃക്ഷച്ചുവടുക, ളേവം,
എങ്ങുനിന്നുമുയർന്നു നാടാകെ-
ത്തങ്ങിടുമക്കവിയുടെ ഗാനം!
പിച്ചയാചിച്ചലയുവോർപോലു-
മുച്ചരിച്ചിതാക്കാവ്യഖണ്ഡങ്ങൾ.
പൊൻമുടിചൂടും മന്നവർപോലു-
മുണ്മയിൽപ്പാടിയഗ്ഗീതകങ്ങൾ-
എന്നുവേ, ണ്ടാക്കവിയുടെ ഗാന-
മൊന്നുരണ്ടു വരികളേന്നാലും
അല്ലലറ്റു ഹൃദിസ്ഥമാക്കീടാ
തില്ല നാട്ടിലന്നൊറ്റൊരാൾ പോലും! ...

ഖ്യാതി പൊങ്ങിയെന്നാകിലും ഗർവ്വ-
മേതുമേശാതഭിമതനായി,
നിത്യതൃപ്തി നുകർന്നുല്ലസിച്ചു
നിഷ്കളങ്കഹൃദയൻ കവീന്ദ്രൻ.

വന്നു സുന്ദരി മഞ്ജരി വീട്ടിൽ
ചെന്നുതാനെന്നും രാജസദസ്സിൽ;
പാടി, മുന്നിലാ മഞ്ഞഞെറിക-
ളാടി-നേരിയ ശിഞ്ജിതം ചിന്നീ!
ശിഞ്ജിതങ്ങൾ, ശിഥിലങ്ങൾ, മുന്നിൽ
മഞ്ജുളങ്ങളാ മഞ്ഞഞെറികൾ!
നേർത്ത നീലനിഴലുക, ളേതോ
വാസ്തവത്തിൻ മുഖാവരണങ്ങൾ!-

ആ യവനികയ്ക്കപ്പുറം, ദിവ്യ-
മായൊരജ്ഞാതഗൂഢപ്രപഞ്ചം!
തന്നനാർഭാടജീവിതാലംബ-
സ്പന്ദനങ്ങൾക്കധിഷ്ഠാനതാരം,
ഉല്ലസിപ്പതുണ്ടങ്ങതി, ലേതോ
ഫുല്ലവിദ്യുൽ പരിവേഷപൂർവ്വം!
താനതിനെത്തന്നാത്മഗാനത്താൽ
താണു കൈകൂപ്പിയർച്ചനചെയ്വൂ!-

എന്തുശാന്തിയാ, ണെന്താത്മഹർഷം
എന്തു ദിവ്യപ്രചോദനവർഷം!
എത്രധന്യനാ, ണെത്ര സന്തുഷ്ട-
നെത്ര സംതൃപ്തനക്കവിവര്യൻ!
കന്മഷമറ്റാജ്ജീവിത, മോമൽ-
ക്കമ്രകൽഹാരവാപിപോൽ മിന്നി!! ...

അഞ്ച്

രാഗമോഹമദാദികൾ തങ്ങി
രാപകൽത്തിരയോരോന്നു നീങ്ങി.
ദക്ഷിണദിക്കിൽനിന്നാർത്തണഞ്ഞു
ദക്ഷദക്ഷനൊരു കവിമല്ലൻ;
ശീതശാന്തശരൽക്കാലസന്ധ്യാ-
വേദിയിലൊരിടിവെട്ടുപോലെ-
സ്വപ്നസാന്ദ്രസുഷുപ്തിയിലേക
ശപ്തമക്കുണദംശനംപോലെ-
ചാരുനൃത്തഗാനോത്സവമദ്ധ്യേ
ചീറിടുമൊരു പേമാരിപോലെ-
വ്യാപൃതഭാവകാവ്യകർമ്മത്തിൽ
വ്യാകരണവിഡംബനംപോലെ!

നാട്ടിൽനിന്നു തിരിച്ചു, താൻ ചെന്ന
നാട്ടിലെങ്ങും ജയക്കൊടി നാട്ടി,
ലോകമൊട്ടുക്കെഴും കവിവര്യർ-
ക്കാകമാനമടിയറവേകി,
അന്നൊടുവിലമരാപുരിയിൽ
വന്നതാണുപോലാ മഹോദ്ദണ്ഡൻ!

മുണ്ഡിതശീർഷപിണ്ഡ, മതിങ്കൽ
തുണ്ഡതുല്യം നടുക്കൽപകേശം,
ചന്ദനാങ്കിതസ്വിന്നലലാടം
നിന്ദപൊങ്ങിക്കുമളച്ച നേത്രം.
കുഞ്ചിതാഗമാം നാസ, യിന്നോളം
പുഞ്ചിരിയൊന്നു പുൽകാത്ത വക്ത്രം-
വല്ലകാലത്തതിനതു വന്നാൽ
പല്ലുമാത്രമിളിയ്ക്കുന്ന വക്ത്രം.
ഒട്ടിയ കവിൾത്തട്ടുകൾ, കണ്ഠം
മുട്ടി മിന്നിടും സ്വർണ്ണരുദ്രാക്ഷം.
കുങ്കുമഭസ്മചന്ദനരേഖാ-
സങ്കരാങ്കിതപങ്കിലഗാത്രം.
കൈയിലാ വീശുപാള, പിൻപേ വാ-
ക്കയ്യു പൊത്തിയ ശിഷ്യസമൂഹം.
ചുറ്റുപൂണുനൂൽ മാറിലതേതോ
തറ്റുടുത്ത സജീവകങ്കാളം.

സർവ്വശാസ്ത്രത്തികവും, ദുരയും
ഗർവ്വു, വൻപും, കുളിയും കുറിയും,
ഹാ, കുതർക്കം, പിശുക്കും കുറുമ്പും
ലോകനിന്ദ കുനിഷ്ഠും കുശുമ്പും
ഒക്കെയൊന്നിച്ചു ചേർത്തൊന്നിണക്കാ-
നൊക്കുമെങ്കി, ലശ്ശാസ്ത്രിയോടൊക്കും!
കർക്കശൻ കലി ചത്തുയർന്നേറ്റ
കൽകിതന്നെയപ്പണ്ഡിതരാജൻ!!

വാക്കിലോരോന്നുമെട്ടുപത്തർത്ഥം
വാ പൊളിച്ചും, പൊളിപ്പിച്ചു കൊന്നും,
ശ്ലേഷവും, ധ്വനി, പ്രാസം, യമകം
ശേഷമുള്ള സമസ്തകസേത്തും,
അട്ടിയട്ടിയായ്ച്ചേർന്നൊരു കീറാ-
മുട്ടിയായി മരവിച്ച പദ്യം,
ബദ്ധഗർവ്വമൊടിച്ചു മടക്കി-
സ്രഗ്ദ്ധരച്ചട്ടക്കൂട്ടിലടക്കി,
കാഴ്ചവെച്ചു നരേന്ദ്രനെ വാഴ്ത്തി-
ക്കാൽത്തളിരിലക്കാവ്യപ്രഭാവൻ!
പദ്യപാരായണാൽപരം ഭൂപൻ
ഹൃദ്യമായോതി സസ്മിതമേവം:-

"ഭദ്ര, ഹേ, കവേ, സ്വാഗതം, നീണാ-
ളുദ്രസം ഭവാൻ വാഴുകായുഷ്മൻ!"
മെല്ലെയൊന്നു നമിച്ചു സഗർവ്വം
ചൊല്ലിനാനിദം പുണ്ഡരീകാഖ്യൻ:-

"മന്ദിരേ, ഭോ, മദാഗമം, ശബ്ദ-
ദ്വന്ദയുദ്ധാർത്ഥമാണദ്യ, ധീമൻ!
കുത്ര കർഹിചിൽ കർശിതം, ഹാ, മൽ
ജൈത്രയാത്രാകലാഹകം, ശ്രീമൻ!
ദേഹി ദേഹി മേ വാഗ്രണഭൂമൗ
ദാഹികപ്രതിദ്വന്ദിയെ, സ്വാമിൻ! ..."

ഒന്നുയർന്നക്കവീന്ദ്രനു നേരേ
കണ്ണെറിഞ്ഞൊരു പുഞ്ചിരി തൂകി,
"ഉണ്ടു ഞങ്ങൾക്കു ശേഖരൻ"-മാനം
വിണ്ടുകീറാതെ കാത്തൂ മഹീശൻ!

സ്പന്ദനങ്ങൾക്കു തീവ്രതയേറി
സുന്ദരമാം കവിഹൃദയത്തിൽ-
അന്തരാത്മാഭയിൽ സപ്തവർണ്ണം
ചിന്തിമിന്നും മണിമുകുരത്തിൽ!
വാസ്തവത്തിൽ തനിക്കറിവീലാ
വാക്സമരമതെന്തെന്നുപോലും!
വാക്കുകൾ- അവർ യുദ്ധത്തിനെന്നോ?
പോർക്കാളത്തിലവർക്കെന്തു കാര്യം?
തറ്റുടുത്തു തുടയ്ക്കവ തല്ലി-
പ്പറ്റലരോടെതിർപ്പവരാണോ?
കട്ടകെട്ടുന്ന രക്തക്കളത്തെ-
പ്പട്ടുമെത്തയെന്നോർക്കുവോരാണോ?
പ്രാണനിലാ നഖാഗങ്ങൾ കേറ്റി-
ശ്ശോണിതം നക്കി നിൽക്കുവോരാണോ?
ദേവഹർമ്മ്യങ്ങൾ തീവെച്ചു മാട-
പ്രാവുകളെപ്പിടിപ്പവരാണോ?
വാക്കിൽനിന്നാണുസർവ്വവും-അയേ്യാ,
വാക്കുകൾ!-അവർ യക്ഷികളാണോ?
വൈപരീത്യമിതെന്തു, താൻ കണ്ട
വൈഖരികളഹോ, കുലസ്ത്രീകൾ!

കന്ദുകക്രീഡയാടിടുമോമൽ
സുന്ദരികൾ, സുശീലകൾ മാത്രം.
ശപ്തസംഗാമഭൂമിയിലേയ്ക്കാ
സ്വപ്നലോലകളെമ്മട്ടു ചെല്ലും?
രോമഹർഷം വിതയ്ക്കുമക്കൈകൾ
ഭീമഖഡ്ഗങ്ങളേന്തിടുമെന്നോ?
ചുംബനങ്ങൾ തുളുമ്പിടുന്നോര-
ച്ചൂണ്ടു രക്തം കുടിച്ചിടുമെന്നോ?
വിശ്വസിക്കാനരുതു തനിയ്ക്കീ
വിക്രിയാവൈകൃതങ്ങളെത്തെല്ലും!
-എങ്കിലു, മൊരു നൊമ്പരം തോന്നീ
തൻ കരളിൽ കവിയ്ക്കെന്തുകൊണ്ടോ!

അന്നു രാത്രിയിലേകാന്തശാന്ത-
സുന്ദരമാം നിജാലയം തന്നിൽ,
വിശ്ലഥനിദ്ര വീണ്ടും തൊടുത്തു
വിശ്രമിക്കും കവിയുടെ മുന്നിൽ,
കുഞ്ഞുകുഞ്ഞല ചിന്നിയുലഞ്ഞാ
മഞ്ഞവർണ്ണയവനിക മിന്നി.
ഇല്ല ശിഞ്ജിത, മില്ല സുഗന്ധ-
മില്ല നേരിയോരാ നിഴലാട്ടം.
എന്തു മൂകത, യെന്തൊരു ശൈത്യം
എന്തസഹനീയോഗജഡത്വം!
ഒന്നു പാടാൻ കഴിഞ്ഞെങ്കി, ലയ്യോ,
തന്നിൽനിന്നുമാപ്പാട്ടെങ്ങു പോയി?
ജീവനാണു തൻപാ, ട്ടതു പോയി
കേവലം താൻ വെറും പ്രേതമായി!
പ്രേതമാണു താൻ-തൻപേരിൽ മേലിൽ
പ്രീതി തോന്നിയിട്ടാർക്കെന്തു കാര്യം?

അത്ഭുത, മാ യവനികയെമ്മ-
ട്ടിത്ര വേഗം കരിന്തുണിയായി?
എങ്ങുപോയിതാ മഞ്ഞഞെറികൾ?-
മംഗലത്തിന്‍റെ പൂപ്പുഞ്ചിരികൾ!
അക്കരിമറതൻ പിന്നിലെന്താ-
ണഗ്നിനാളങ്ങൾ, ചെന്തീപ്പൊരികൾ!
കത്തിപോൽ ക്കൈവിരലുകൾ മീതേ
തത്തി നിൽപൂ നഖാഗ്രകോഗ്രങ്ങൾ!
ചഞ്ചലിപ്പൂ തിര, യതിന്നേതിൻ
നെഞ്ചെരിക്കും തിരപ്പുറപ്പാടോ? ...

മാറിയാ മറ-പന്തങ്ങളാളി
മാരകമതെന്തുദ്രുജവ്യാളി!
അട്ടഹാസ, മാ ദംഷ്ട്രകൾ-കണ്ടാൽ
ഞെട്ടും-എന്തു ഭയങ്കരസത്വം!
മുണ്ഡിതോച്ഛിഖശീർഷ, മതാരാ-
പ്പുണ്ഡരീകൻ!-നടുങ്ങീ കവീന്ദ്രൻ!
കണ്ണു ഞെട്ടിത്തുറന്നു-തമസ്സിൽ
കമ്രതാരം വിളിപ്പൂ നഭസ്സിൽ!! ...

ആറ്

പാടലബലിക്കല്ലിനു മുൻപൊ-
രാടിനെപ്പോലരണ്ടാഞ്ഞു ചൂളി,
പണ്ഡിതാഢ്യനെതിരേ, വിവർണ്ണ-
ഗണ്ഡനായ് കവി ചെന്നൊന്നു നിന്നു.
ധ്യാനലോലമാം പുഞ്ചിരിയോടേ
താണു കൈകൂപ്പിത്താഴത്തിരുന്നു.
ഒന്നു ശീർഷമനക്കിയതല്ലാ-
തൊന്നുമേ ചെയ്തീലുദ്ധൃതഗർവ്വൻ.
പിന്നിൽ മേവുന്ന ശിഷ്യർതൻ നേരേ
പിന്നെയൊന്നർത്ഥഗർഭമായ് നോക്കി.

മർത്ത്യലക്ഷനിബിഡിതം വാണീ-
മത്സരാങ്കമാ മന്ത്രശാലാന്തം.
ശ്വേതഭിത്തികാശീർഷശാലാഗ്രേ
പീതലോലയവനിക മിന്നി.
അങ്ങു നോക്കവേ ഗായകഹൃത്തി-
ങ്ങുമിങ്ങുമൊരിക്കിളിയോടി.
ധ്യാനപൂർവ്വം നമിച്ചു പിന്നീട-
ഗ്ഗാനലോലഹൃദയമിതോതി:-

"മത്സമീപേ വിജയമണഞ്ഞീ
മത്സരത്തിലിന്നെന്നെ വരിക്കിൽ,
കാഹളിതമാമിങ്ങവിരാമം
സ്നേഹരൂപിണി, ദേവി, നിൻ നാമം! ..."

ഭേരി പൊങ്ങി മുഴങ്ങി-വണങ്ങി-
ദ്വാരപാലകൻ വാങ്ങിയൊതുങ്ങി.
"വെല്ക, നാരായണാഖ്യൻ നരേന്ദ്രൻ
വെല്ക, നാടിൻ പുരാപുണ്യചന്ദ്രൻ!"-
വാച്ച ഭക്തിയോടൊത്തു കൈകൂപ്പി
വാഴ്ത്തിയുച്ചത്തിൽ വൈതാളികന്മാർ.

ദാർവ്വടമൊന്നിളകീ-ജനൗഘം
സാർവ്വഭൗമനെക്കണ്ടേറ്റുകൂപ്പി.

വൈരധൂളികൾ പാളിപ്പളുങ്ങും
ഗൗരനീരാളധാരാഞ്ചലങ്ങൾ,
ചന്ദ്രകാന്തത്തറയിലിഴഞ്ഞു
മന്ദഹാസം മെഴുകി സ്രവിക്കെ;
വജ്രകുണ്ഡലം വെട്ടിത്തിളങ്ങി
വസ്ത്രമണ്ഡലദീപ്തി വർദ്ധിക്കെ;
മുഗ്ദ്ധകോടീരപുച്ഛകപിച്ഛം
മുത്തൊളിയിലിളകിക്കളിക്കെ;
മാറിൽ മഞ്ജുമണിമയമാല്യം
മാരിവിൽ മാറി മാറി മഥിക്കെ;
ഹാ, പദേ പദേ രാജസശ്രീതൻ
വ്യാപിതാംശുക്കൾ പൂമഴപെയ്കെ;
അങ്കിതശാസ്ത്രസജ്ജാഢ്യരായോ-
രംഗരക്ഷകന്മാരൊടുംകൂടി;
കാന്തിതൻ നീലനീരലച്ചാലിൽ
നീന്തിനീങ്ങും ശരന്മുകിൽ പോലെ;
വന്നു, ഹേമാംഗസിംഹാസനത്തിൽ
വന്ദ്യധാത്രീന്ദ്രവര്യനിരുന്നു.
ആദരമാർന്നിടംവലമൊപ്പ-
മാളികൾ നിന്നു ചാമരം വീശി.

-അല്പമാത്രകൾ പോയി, ജനൗഘം
അപ്പൊഴേയ്ക്കുമൊന്നുൽബുദ്ധമായി.
"വെല്ക, ശേഖരൻ, രാജകവീന്ദ്രൻ
വെല്ക സംഗീതവാസന്തചന്ദ്രൻ! ..."
വാച്ചതുഷ്ടിയോടൊത്തു കൈയാട്ടി
വാഴ്ത്തിയുച്ചത്തിലാർത്തു പൗരന്മാർ.
"വെല്ക, പുണ്ഡരീകാഖ്യൻ, സുധീന്ദ്രൻ!
വെല്ക, വിശ്വൈകകാലാപകേന്ദ്രൻ ..."
വർദ്ധിതാദരം പ്രാർത്ഥിച്ചു പാർശ്വ
വർത്തികളായ ഭക്തശിഷ്യന്മാർ ...

പുണ്ഡരീകനെഴുന്നേറ്റു-ശാലാ-
മണ്ഡലാന്തം പ്രശാന്തതപെറ്റു.
ധിക്കൃതത്തള്ളലാൽ സ്വയം കണ്ഠം
പൊക്കി, മുറ്റി മുഴങ്ങും സ്വരത്തിൽ,
കാപടികൻ നൃപസ്തുതിക്കമ്പ-
ക്കാലിനു തീ കൊളുത്തിപ്പുളച്ചു.

അക്കൃതിയിൽ നൃപാലനൊരിക്കൽ
പൊക്കമുള്ളൊരു പർവ്വതമായി.
പിന്നെ വിസ്തൃതസാഗരമായി
പിന്നെയുഗ്രവനാന്തരമായി.
ചന്ദ്രനായ്നിന്നിട്ടിന്ദ്രനായ്മാറി
ചന്ദ്രഹാസമിളക്കിയലറി.
ബ്രഹ്മനായ്, വിഷ്ണുവായ്, ശിവനായി
ഷണ്മുഖനായി, വിഘ്നേശനായി
മിത്രവർഗ്ഗത്തിൻ കൽപകമായി
ശത്രുരാശിക്കു കാലനുമായി.
കാമിനിമാർക്കു കൺകുളിരേകി-
ക്കാമദേവനായ് കാൽക്ഷണം മേവി
ഹന്ത, പാവം നൃപനെപ്പിടിച്ചെ-
ന്തിന്ദ്രജാലങ്ങൾ കാട്ടിയാ വീരൻ!

അബ്ധിവീചികൾ പോലിരച്ചാർത്ത-
ഭിത്തികളിലടിച്ചു ചിതറി,
കേട്ടുനിൽക്കും ജനങ്ങൾതന്നസ്ഥി-
ക്കൂട്ടിനുള്ളിലൂടൂളിയിട്ടോടി,
വിത്രസിച്ചിതക്കൗസൃതികൻതൻ
വിഭ്രമപ്രദവാഗ്വിഭവങ്ങൾ!

തൽക്കൃതിയിൽ ധ്വനികളും മറ്റും
തിക്കുകൂട്ടും പരമരഹസ്യം,
കെട്ടഴി, ച്ചിഴയോരോന്നു പൊക്കി-
ക്കാട്ടി പിന്നെയക്കാവ്യകണ്ഡൂലൻ
ഹൃസ്വമാകുമാ നാരായണാഖ്യ-
യ്ക്കർത്ഥമായിരമേച്ചേച്ചുകെട്ടി,
പന്തലിപ്പിച്ചുയർത്തിപ്പിടിച്ചോ-
രിന്ദ്രജാലത്തെ ദർശിച്ച നേരം,
ഒന്നൊഴിയാതെ കണ്ണും മിഴിച്ചു
നിന്നുപോയ് മർത്ത്യരാബാലവൃദ്ധം!

പുണ്ഡരീകനിരുന്നു-ഹാ, മർത്ത്യ-
മണ്ഡലമൊന്നു മൂരിനിവർന്നു.
സ്ഥൂണരാശിയ്ക്കിടകളിൽ, മർത്ത്യ-
മാനസങ്ങളിൽ, മാറ്റൊലി വീശി,
പിന്നെയും തങ്ങിനിൽപതായ്ത്തോന്നി
മന്ദ്രഗംഭീരമാ സ്വരസ്പന്ദം.
അന്യദേശത്തുനിന്നണഞ്ഞോര-
ദ്ധന്യരോരോ മഹാപണ്ഡിതന്മാർ,

"വീര, നെന്തൊരു വീരൻ!"-എന്നിത്ഥം
വീറോടൊന്നിച്ചു കൈയടിച്ചാർത്തു!

മന്നവേന്ദ്രനൊരുൽക്കണ്ഠ വെമ്പും
കണ്ണുരച്ചു കവിയുടെ കണ്ണിൽ.
കാതരമാം കടമിഴിയാലേ
കാവ്യകാരൻ നൃപനെയും നോക്കി.

അസ്ത്രമേറ്റു കുതിക്കവേ, മാർഗ്ഗം
മുട്ടി വീണോരു മാനിനെപ്പോലെ,
പാടുപെട്ടൊന്നെഴുന്നേറ്റു, പാവം,
പാടുവാനായൊരുമ്പെട്ടു നിന്നു.
മുത്തൊളിക്കവിൾത്തട്ടുകൾ മങ്ങി
മുഗ്ദ്ധയെപ്പോലെ നാണിച്ചൊതുങ്ങി,
ലോലതയിൽ തരുണിമയാടി
ലാലസിയ്ക്കുമക്കോമളരൂപം;
കണ്ഠകീലകബന്ധമൊരുക്കി-
ക്കമ്പിയെല്ലാം മുറുക്കിയിണക്കി,
ഒന്നുതൊട്ടാലുടൻ പാട്ടുപെയ്യാ-
നുന്നി നിന്നിടും വീണപോൽ തോന്നി!

നേർത്ത സൗമ്യസ്വരത്തിൽ, നിജാസ്യം
താഴ്ത്തി ഗായകൻ ഗാനം തുടങ്ങി.
ഒന്നുമേ കേട്ടതില്ലതിലാദ്യ-
മൊന്നുരണ്ടു വരികളൊരാളും.
മന്ദമന്ദമശ്ശീർഷമുയർന്നു
മഞ്ജു ഗാനവുമൊപ്പം വളർന്നു.
അത്രമാത്രം തെലിമയും ചേണു-
മൊത്തിണങ്ങിയോരസ്വരനാളം,
പാളി മേലോട്ടു മേലോട്ടു, കത്തി-
ക്കാളിടുമൊരു തീജ്വാലപോലെ!

ഭൂതകാലതിമിരാന്തരത്തിൽ
പാതിമാഞ്ഞു, മൊളിഞ്ഞും, തെളിഞ്ഞും,
ലാലസിക്കുമാ വിശ്രുതധാത്രീ-
പാലവംശപവിത്രചരിത്രം,

വാഴ്ത്തി, യോരോരോ സംഭവചിത്രം
കോർത്തിണക്കിരസാത്മകമാക്കി,
ഹാ, വിശിഷ്ടമൊരു ലഘുകാവ്യം
ഭാവസാന്ദ്രമായ് പാടീ കവീന്ദ്രൻ.
വീരകൃത്യസഹസ്രാപദാനം
ചോരയിൽ നിന്നുറഞ്ഞൊരാ ഗാനം
വന്നു വന്നതു മുന്നിലാ മിന്നും
മന്നവന്‍റെ ചരിതത്തിലെത്തി.
ഓട്ടമായ്ച്ചുടുരക്തം ഞരമ്പിൽ
കേട്ടുനിൽക്കും പ്രജകളിലെല്ലാം
വിഷ്ടപേന്ദ്രമുഖത്താക്കവീന്ദ്രൻ
ദൃഷ്ടി ബന്ധിച്ചു ഗാനമർച്ചിക്കേ,
കേട്ടു ചുറ്റിലും കോൾമയിർക്കൊള്ളും
നാട്ടുകാർക്കെഴും ഭക്തിപ്രകർഷം,
തുഷ്ടിവായ്ക്കുമഗ്ഗാനത്തിൽനിന്നു-
മഷ്ടഗന്ധപ്പുകച്ചുരുൾ പോലെ,
പൊങ്ങിയൂർന്നുലഞ്ഞങ്ങനെ ചെന്നാ
മന്നവേന്ദ്രന്‍റെ സിംഹാസനത്തെ,
ചുറ്റി, മാലാകലാപമിണക്കി
പ്പറ്റി മിന്നിടും മാതിരി തോന്നി!
അത്രമാത്രം മതിമറന്നോരോ
മർത്ത്യഹൃത്തുമീയാശംസയേകി:-
"ഭാഷ പൂത്തും, വികാരം തളിർത്തും
ഭാവനയ്ക്കു പുളകം കിളിർത്തും,
ചോരയിൽച്ചെർന്നലിഞ്ഞുപോം, ഗാന-
ധാരകളേ, ജയ, ജയ, നിങ്ങൾ!! ..."

പാടവത്തിൽ, ധനാശിയിൽ, മെല്ലെ-
പ്പാടി നീത്തിയഗ്ഗായകനിത്ഥം:-

"വാക്കുകൾ തൻ മഹേന്ദ്രജാലത്തിൽ-
ത്തോൽക്കുവാനിടയാകാമടിയൻ;
എങ്കിലും, പ്രഭോ, മാമകഹൃത്തിൽ-
ത്തങ്കുമങ്ങയ്യോടുള്ളൊരി സ്നേഹം,
വാശിയെത്ര വടംവലിച്ചാലും
വാടുകില്ല കടുകിട പോലും."

പാട്ടു നിന്നു-കടക്കണ്ണിൽനിന്നു
കേട്ടു നിൽപ്പോർക്കു കണ്ണീരു വന്നു
ചീർത്തുയർന്നു ജനാവലി പെട്ടെ-
ന്നാർത്തൊരാ ജയകോലാഹലങ്ങൾ
മത്തടിച്ചാർക്കൽ മേൽക്കുമേൽ പൊങ്ങി
ഭിത്തിചുറ്റും കിടുങ്ങിക്കുലുങ്ങി.

മൂഢമെന്നമട്ടാ മർത്ത്യഘോഷ-
മൂഢഗർവ്വം തൃണപ്രായമാക്കി,
ചില്ലിരണ്ടും ചുളിച്ചു, തൻശീർഷം
മെല്ലെയാട്ടി, ച്ചൊടിച്ചൊന്നു മൂളി,
പുണ്ഡരീകനെഴുന്നേറ്റു മർത്ത്യ-
മണ്ഡ്ലത്തിലിച്ചോദ്യമെറിഞ്ഞു:-

"ചൊന്നിടുകൊന്നു സംശയിക്കാതെ
മന്നിലെന്തുണ്ടു വാക്കിനുമീതെ? ..."

മുറ്റിനിൽക്കും ജനക്കൂട്ടമൊന്നോ-
ടൊറ്റമാത്രയിൽ നിശ്ശബ്ദമായി.
പുണ്ഡരീകൻ പ്രസംഗം തുടങ്ങി
മണ്ഡപാന്തം മുഴുക്കെക്കുലുങ്ങി.
കെട്ടഴിച്ചു നിരത്തിയൊന്നൊന്നാ-
യൊട്ടസംഖ്യം വിജ്ഞാനഭാണ്ഡം:-

വാക്കു, വാക്കാണു സൃഷ്ടിയിലാദ്യം
വാക്കിനില്ലൊരുകാലവുമന്ത്യം.
വാക്കു, ശക്തിതന്നത്ഭുതകേന്ദ്രം
വാക്കുവാ, ക്കതേ, വാക്കാണു ദൈവം!-
വൈഭവേന സമർത്ഥിച്ചിതിത്ഥം
വൈഖരീവൈശ്രവണനിത്തത്വം.
നാലുവേദവും ചിക്കിച്ചികഞ്ഞു
നാവടിച്ചടിച്ചാത്താർക്കികാഗ്ര്യന്‍
ഉദ്ധൃതസൂക്തജാലം പടുത്തൊ-
രുജ്ജ്വലോന്നതമണ്ഡപം തീർത്തു.
മന്നിലെന്നല്ല വിണ്ണിലും വേറി-
ട്ടൊന്നതിൻ മീതെയില്ലാത്തമട്ടിൽ,
വാച്ചഭക്തിയോടാ മണ്ഡപത്തിൽ
വാക്കിനെപ്പൊക്കിപ്പൂജിച്ചൂവെച്ചു.
പേർത്തുപേർത്തിടിവെട്ടും സ്വരത്തിൽ
വാർത്തെറിഞ്ഞു സദസ്സിലച്ചോദ്യം:-

"ചൊന്നിടുകൊന്നു സംശയിക്കാതെ
മന്നിലെന്തുണ്ടു വാക്കിനു മീതെ?"

ചുറ്റുപാടും, മിഴികളിൽ ഗർവ്വം
മുറ്റിനിന്നു, വൈതണ്ഡികൻ നോക്കി.
പുണ്ഡരീകനോടുണ്ടായീലൊട്ടും
ഖണ്ഡനത്തിനൊരുത്തനും ധൈര്യം.
പോർവിളികൊണ്ടിനിക്കാര്യമെ, ന്തൊ-
രാവിയുമില്ലനക്കവുമില്ല.

ചെന്നിരയെ ക്കടിച്ചു കുടഞ്ഞു
മണ്ണിലിട്ടടിച്ചാർത്തള്ളി മാന്തി,
എല്ലുകൾ കാർന്നിറച്ചി കഴിച്ചു
പള്ളവീർപ്പിച്ചു സംതൃപ്തിയോടേ,
ഉത്ഭടസട മാടിയിരിപ്പോ-
രുഗ്രകണ്ഠീരവാഗ്ര്യനെപ്പോലെ,
മണ്ഡിതസ്വേദശീർഷം തുടച്ച-
പ്പുണ്ഡരീകൻ ഞെളിഞ്ഞൊന്നിരുന്നു.

"വീര, നെന്തു വിചാരഗംഭീരൻ!"-
വീറോടൊത്താർത്തു പണ്ഡിതസംഘം.
അപ്രതിമപ്രതാപനാം ഭൂപ-
നത്ഭുതസ്തബ്ധനായ് മുന്നിൽ മേവി.

"അദ്രികൽപനപ്പണ്ഡിതൻ, താനോ
ക്ഷുദ്രമാകും ചിതൽപ്പുറ്റുമാത്രം!"
ലോലലോലമാം ശേഖരഹൃത്തിൽ
നൂലു പാകിയിക്ലീബവിഷാദം!

അന്നു മത്സരമേവം കഴിഞ്ഞു
വന്നവർ പലപാടും പിരിഞ്ഞു! ...

ഏഴ്

വാതുറന്നൊന്നു മിണ്ടുമ്പൊഴേയ്ക്കും
വാദവാർത്തയാണുള്ളതന്നാർക്കും.
വാനിലോളമുയർന്നു നാടാകെ
വാശി വാച്ചൊരാ വാഗ്വാദഘോഷം.

"കണ്ടറിഞ്ഞിടാം, നാം തമ്മിലേവം
ശണ്ഠകൂടിയിട്ടെന്തിതിൽ കാര്യം? ..."
"രണ്ടുകൂട്ടരുമൊന്നുപോലോതി
"കണ്ടറിഞ്ഞിടാം"- "കണ്ടോളൂ, കാണാം!"
"ഒന്നു നിശ്ചയം ശേഗരൻ തോൽക്കും"
"അന്നു കാക്ക് മലർന്നു പറക്കും!"
"താനിതിനെക്കുറിച്ചെന്തറിഞ്ഞു?"
"താനറിഞ്ഞതേക്കാളുമറിഞ്ഞു."
"താനറിയും മരക്കൊള്ളികുത്താൻ"-
"താനറിയും വിമാനം പറത്താൻ"
"താനൊരുവെറും പുല്ലാഞ്ഞിമോറൻ"-
"താനോ?-താനൊരു വില്ലാളിവീരൻ!"
"നിന്നു ചുമ്മാ ചിലയ്ക്കാതെ പോയേ!"
"ഒന്നുപോടാ കൊരയ്ക്കാതെ നായേ!"
"എന്തു ചൊന്നെടാ കൂരാളിമന്താ?"-
"മന്തനോ?-മന്തൻ, നോക്ക്, നിൻ തന്ത!" ...
വാക്കുമൂത്തു പടക്കങ്ങൾ പൊട്ടി
വാശി വീർപ്പിച്ചിതച്ചെവിക്കുറ്റി.
ആളുകൾ കൂടി, മദ്ധ്യസ്ഥരെത്തി-
ത്തോളുചേർത്തു പൊരുത്തപ്പെടുത്തി!

തൊട്ടടുത്ത ദിവസം സദസ്സി-
ലൊട്ടുപേർ പുത്തനായ് വന്നണഞ്ഞു.
എന്തു തിക്കും, തിരക്കും, വഴക്കും
ഹന്ത, വീർപ്പിടാൻ പോലും ഞെരുക്കം!
മണ്ണിടുകിലും ചോരാത്തമട്ടിൽ
മണ്ഡപത്തിൽ നിറഞ്ഞൂ ജനങ്ങൾ.
ശാലയിലില്ല സൂചികടത്തുവാൻ-
പോലുമൽപമിടമൊരിടത്തും.
ഭിത്തികാഗതടങ്ങളി, ലങ്ങി-
ങ്ങുത്തരങ്ങളിൽ, ജാലകത്തട്ടിൽ,
നിന്നൊതുങ്ങിയും തൂങ്ങിയും തങ്ങി
വന്നു മുറ്റിയ മർത്ത്യപ്രവാഹം!

മന്നവേന്ദ്രനെ വന്ദിച്ചെഴുന്നേ-
റ്റന്നു ശേഖരനാദ്യമായ് പാടി.

ആ മനോഹരഗാനം വരച്ചു
ശ്യാമസുന്ദരവൃന്ദാവനാന്തരം;
ചിത്തമാദക ചൈത്രവിലോലം
ചിത്രശീതളയാമുനാകൂലം;
മന്ദമാരുതചുംബിതശ്വേത-
ചന്ദ്രികാവൃതയാമിനീകാലം;
വിണ്ണിൽ വെൺമുകിൽ വീർപ്പിട്ടു പുൽകി
മിന്നിനിന്നിടും താരകജാലം;
അന്തരീക്ഷത്തിൽ മന്ദിതസ്പന്ദം
ചിന്തിടും നേർത്ത ചെമ്പകഗന്ധം!-

എങ്ങുനി, ന്നെങ്ങുനി, ന്നെങ്ങുനിന്നീ
മംഗളാലാപമാവിർഭവിപ്പൂ?-

സ്വാപകൗതുകംപോലും മറന്നു
ഗാപകന്യകൾ മുറ്റത്തു വന്നു-

എങ്ങുനി, ന്നെങ്ങുനി, ന്നെങ്ങുനിന്നീ
മംഗളാലാപമാവിർഭവിപ്പൂ?-

നീലലോലാളകാവലി മാടി
നാലുപാടുമുഴന്നവർ നോക്കി-

"മന്നിൽ വിണ്ണി, ലെവിടെ നിന്നൂറി
വന്നിടുന്നതാണീ വേണുഗാനം?
മന്ദമങ്ങിങ്ങു വീർപ്പിട്ടുലാത്തും
തെന്നലിൻ മുഗ്ദ്ധഹൃത്തിൽ നിന്നാമോ?
അദ്രിശൃംഗത്തിലെത്തിയലയു-
മഭ്രഖണ്ഡശതങ്ങളിൽനിന്നോ?
കർമ്മപുഷ്പിതമായിടുമേതോ
നർമ്മസങ്കേതസൂചനയോടേ,
പൊന്നുഷസ്സിന്‍റെ നാട്ടിൽനിന്നൂറി
വന്നിടുന്നുവോ വർണ്ണഗംഗ, നീ?
വേഗവേപിതമായിടുമേതോ
വേദനതൻ നെടുവീർപ്പുമേന്തി,
അന്തിതൻ വക്കിലൂടോലിച്ചെത്തി-
ച്ചിന്തിടുവതോ രാഗസുധേ, നീ?
ശർവ്വരിതൻ കിനാവുകൾ സർവ്വം
ദിവ്യസംഗീതധാരയിൽ മുക്കി,
ലാലസിക്കുമാ വേണുവിൻ രന്ധ്ര-ജാലമോ,
താരകങ്ങളേ, നിങ്ങൾ?
പുഷ്പവാടങ്ങൾ, കൈദാരകങ്ങൾ,
ശഷ്പശായിതശാദ്വലാങ്കങ്ങൾ;
പൂത്ത കായ്കനിത്തോപ്പുകൾ, ഹർഷം
ചാർത്തുമേകാന്തസൈകതകങ്ങൾ;
നീളെ നീളെയൊലിച്ചുപോം, വിണ്ണിൻ
നീലിമതൻ തരംഗരംഗങ്ങൾ,
നിർജ്ജനശ്ലഥരഥ്യക, ളോളം
പിച്ചവെച്ചുപോം പച്ചക, ളേവം,
എങ്ങുനിന്നും ഞൊടിയ്ക്കകം പൊട്ടി-
പ്പൊങ്ങിമാസ്മരസംഗീതമേ, നീ!
സാരമെന്തിതി, നാരതറിഞ്ഞു
ചാരുഗാനമേ, ഞങ്ങൾ വലഞ്ഞു!! ..."

എന്തിനോവേണ്ടി ദാഹിച്ചു ദാഹി-
ച്ചന്തരംഗമവർക്കു തളർന്നു.
എന്തിനെന്നു പറഞ്ഞറിയിയ്ക്കാൻ
ഹന്ത, വാക്കില്ലവർക്കെ, ന്തുചെയ്യും!
ഭംഗിയുമൊത്തവരുടെ കണ്ണിൽ-
ത്തൊങ്ങിനിന്നു, ഹാ, കണ്ണീർക്കണങ്ങൾ!

"ഇന്നീ ജീവിതപൂർണ്ണിമയിങ്ക-
ലൊന്നു ഞങ്ങൾ മരിച്ചിരുന്നെങ്കിൽ!
എന്തു നിർവൃതി! ..." കണ്ണുകൾ കൂമ്പി,
ചെന്തളിരിൽ നിലാവു വിതുമ്പി,
സ്വപ്നതുല്യ, മസ്സംഗീതകേന്ദ്രം
ലക്ഷ്യമാക്കി നടന്നവർ പോയി.
കണ്ണൊടുവിൽത്തുറക്കവേ-നിൽപൂ
കണ്ണിനു മുൻപിൽ, പൂമരച്ചോട്ടിൽ!!

കന്ദളിതമദാലസയാമ-
ക്കണ്മണി രാധ തോൽചേർന്നു നിൽക്കെ;
ഹാ, വലംകാലൊരൽപം മടങ്ങി-
പ്പൂവെതിരിടംകാൽത്തണ്ടുരുമ്മി;
തെല്ലി, ടംഗളം ചാഞ്ഞം, ഗുലികൾ
ലല്ലലല്ലലം തത്തിക്കളിക്കെ,
ചുണ്ടിലോടക്കുഴൽചേർന്നു, ഹർഷം
ചെണ്ടിടുമൊരു പുഞ്ചിരിയോടെ;
താളമൊപ്പിച്ചു പീലിയിളകി-
ച്ചേലിലാവനമാലകളാടി;
ഗാനധാരയിൽ വിശ്വം മയക്കി
വേണുഗാപാലനങ്ങുല്ലസിപ്പൂ!

കാൽക്ഷണത്തിലത്താളക്രമത്തിൽ
കാൽച്ചിലമ്പൊലി ചുറ്റിലും വീശി,
വെമ്പിയൊന്നിച്ചു കൈകോർത്തുലഞ്ഞ-
ച്ചെമ്പകാംഗികൾ വട്ടമിട്ടാടി;
നീലനീരദരേഖയ്ക്കു ചുറ്റും
ലോലചഞ്ചലാലേഖകൾപോലെ!
കമ്രമംഗല്യരാത്രിയ്ക്കു ചുറ്റും
കന്യകതൻ പ്രതീക്ഷകൾ പോലെ!
ഞാനകന്നോരവസ്ഥയെച്ചുറ്റി
ജ്ഞാനഭക്തികർമ്മങ്ങളെപ്പോലെ!

വെണ്ണിലാവിന്‍റെ വെണ്മ വളർന്നു
കണ്ണിമയ്ക്കാതെ താരകൾ നിന്നു.
ഓളമൊന്നോടൊതുക്കിയൊരോമൽ-
ച്ചോലപോലായമുനയൊലിച്ചു.
ചുറ്റഴിഞ്ഞു ലതാവലി താഴേ-
യ്ക്കുറ്റുവീണേറ്റു മൊട്ടിട്ടു നിന്നു.
തെന്നലുംകൂടി നിശ്ചലമായി
മന്നലിഞ്ഞലിഞ്ഞില്ലാതെയായി!-
ഒന്നുമാത്രമു, ണ്ടാ വേണുഗാന-
സ്പന്ദിതമായ നാദപ്രപഞ്ചം!...

ശേഖരഗാനമീവിധം മുക്തി-
മേഖലയിലേയ്ക്കാത്മാവുയർത്തി.
അസ്സഭാഗൃഹം, രാജാ, വതിലീ
മത്സരം, മഹാമർത്ത്യസമൂഹം,
അപ്രമേയപ്രധീയുതനായോ-
രപ്രതിദ്വന്ദി, പണ്ഡിതസംഘം,
തത്സമാധിയിൽ സർവ്വം മറന്നു
ചിത്സുഖത്തിലാ ഗായകൻ നിന്നു!
ചഞ്ചലഗ്രീഷ്മവായുവിൽ, ത്തത്തി-
ക്കൊഞ്ചിടും പച്ചിലകളെപ്പോലെ,
ചുറ്റിലുമുള്ള, ചിന്തകൾക്കെല്ലാ-
മൊത്ത മദ്ധ്യത്തിലൊറ്റയ്ക്കു മേവി,
പ്രാണവേണുവിൽക്കൂടിയപ്രേമ-
ഗാനധാര പകർന്നൂ കവീന്ദ്രൻ!
നിന്നിടുന്നില്ല തൻതോളുരുമ്മി-
ദ്ധന്യയാമൊരു രാധിക മാത്രം.
എങ്കിലും തൻമനസ്സിനു മുൻപിൽ
തങ്കിടുന്നൊരാ മഞ്ഞത്തിരമേൽ,
വീണ നീലനിഴൽപ്പാടിൽനിന്നും
ചേണെഴുമൊരെ മംഗളരൂപം,
വ്യക്തമല്ല-മുഖപടം മാറ്റാ-
തുത്ഭവിപ്പു, ഹാ, സ്വപ്നസമാനം!
കാൽത്തളിർവെപ്പിൽ ദൂരെനിന്നെതോ
നേർത്തുനേർത്തൊരു ശിഞ്ജിതം കേൾപ്പൂ! ...
നിന്നു ഗാനം-ഇരുന്നു കവീന്ദ്രൻ
മുന്നിലൊക്കെപ്രതിമകൾ മാത്രം!
ഉണ്ടൊരാൾക്കു ചലനം-മഹാന-
പ്പുണ്ഡരീകൻ, മഹാഭാഗ്യശാലി!
മർത്ത്യലക്ഷമുണർന്നു-പെട്ടെന്ന-
സ്വപ്നലോകവുമെങ്ങോ പറന്നു.

വർണ്ണനാതീതമാമൊരാനന്ദം-
തന്നിൽ നിന്നൂറുമേതോ വിഷാദം;
ഉൽക്കട, മപ്രമേയ, മവ്യക്തം
ഉൾക്കളത്തിലുലാവിയുലാവി,
ഹസ്തതാഡനം ചെയ്യുവാൻപോലും
വിസ്മരിച്ചു വിറച്ചവർ നിന്നു.
അത്രമേലൊരനുഭൂതിയുൾച്ചേർ-
ന്നർദ്ധസുപ്തിയിലാണ്ടുപോയ് ഭൂപൻ ...

തെല്ലുനേരം കഴിഞ്ഞീ വികാരം
മെല്ലെ മാഞ്ഞു മറഞ്ഞതിൻശേഷം,
പുണ്ഡരീകനെഴുന്നേറ്റു രാജ-
മണ്ഡപാഗ നിവർന്നൊന്നു നിന്നു.

"വിസ്തരിച്ചൊന്നു ചൊല്ലിടുകാരാ-
ണിത്ര കീർത്തിച്ചൊരിക്കമിതാക്കൾ? ..."
ആഞ്ഞെറിഞ്ഞിതിച്ചോദ്യം കവിത-
ന്നാനനത്തിലാ വാദപ്രവീണൻ.
ഒന്നുമോതീല ശേഖര, നൊന്നു-
മുന്നയിയ്ക്കാൻ തനിക്കില്ല തത്വം.
കാളിടുന്നോരഹന്തയിൽ, ച്ചൂഴു-
മാളുകൾതൻ മുഖത്തുറ്റുനോക്കി,
ഭക്തശിഷ്യസമൂഹത്തിനർത്ഥം-
വെച്ചു കണ്ണാലൊരുത്സവമേകി,
പിന്നെയും ജനമദ്ധ്യത്തിലേയ്ക്ക-
പ്പണ്ഡിതനെടുത്തെറ്റിയച്ചോദ്യം:-
"കാമുകൻ കൃഷ്ണനാരാണു നേരിൽ-
ക്കാമുകിയാമാ രാധയുമാരാം? ..."
ശബ്ദമില്ല!-അശ്ശാബ്ദികൻ വേഗം
ശക്തിയായൊന്നു കെക്കലിച്ചാർത്തു.
പിന്നെ ഗംഭീരഗൗരവത്തോടേ
നിന്നുറക്കെ പ്രസംഗം തുടങ്ങി.
ആ മനോഹരനാമദ്വയത്തെ-
പ്രേമസൗന്ദര്യസാരോദയത്തെ,
ബുദ്ധിതകത്തി കുത്തിയിറക്കി-
ബ്ബദ്ധവീര്യം പിളർത്തി മലർത്തി,
ധാതു കിട്ടുവാൻ ചിക്കിച്ചികഞ്ഞു
വീതശങ്കം മദിച്ചിതാ ജ്ഞാനം!

ശക്തിചെയ്തൊരശ്ശസ്ത്രക്രിയതൻ
യുക്തിവൈഭവം സാധൂകരിയ്ക്കൻ,
പാണിനി, യപ്പതഞ്ഞലി, വ്യാസൻ
ബാണഭട്ട, നശ്ശങ്കരാചാര്യൻ
എന്നുവേണ്ടെത്ര ദീക്ഷിതന്മാര-
ണന്നിറങ്ങിയതാ നാവിലൂടെ!
എട്ടുപത്തർത്ഥമാർന്ന ധാതുക്കൾ
കട്ടകെട്ടിയതാണുപോൽക്കൃഷ്ണൻ!-

നാവുകൊണ്ടു നിമിഷത്തിനുള്ളി-
ലേവമുൽക്കടപാടവമോടേ,
മല്ലവൈരിതൻ കണ്ഠമൊരൊറ്റ-
ത്തല്ലിലക്കവിമല്ലനൊടിച്ചു!
നന്ദനനന്ദനൻ കൃഷ്ണൻ മരിച്ചു
സുന്ദരനായ കൃഷ്ണൻ മരിച്ചു-
അർത്ഥസമ്പുഷ്ടമായ, കൃഷ്ണൻത-
ന്നസ്ഥികൂടമൊന്നങ്ങുയർന്നേറ്റു!

ആ മനോഹരഗാനത്തിൻ മുൻപ-
പ്രേമസാന്ദ്രയായ് സ്പന്ദിച്ച രാധ-
പുല്ലണിഞ്ഞ യമുനാതടത്തി-
ലുല്ലസൽപ്പൊൻകടമ്പിൻ ചുവട്ടിൽ;
ഫുല്ലശൈവലശീതളമാകും
നല്ലനീലശിലാതലമൊന്നിൽ;
കാന്തിചിന്തുമക്കാൽത്തളിർ പുൽകാൻ
നിന്തിയോളങ്ങൾ വന്നേന്തിനിൽക്കെ,
അന്തിമാരുണകാന്തിയിൽ മുങ്ങി-
ക്കുന്തളാവലി കെട്ടൂർന്നു ചിന്നി,
ചെന്തളിർച്ചുണ്ടിൽ മന്ദസ്മിതമൊ-
ന്നെന്തിനോ വന്നലസമായ്ത്തങ്ങി,
അല്ലിലോടക്കുഴൽ വിളിച്ചെത്തും
വല്ലഭന്‍റെ കഴുത്തിലണിയാൻ,
പിച്ചിമാല കൊരുത്തു കൊ,ണ്ടോമൽ
സ്വപ്നവും കണ്ടിരുന്നൊരാ രാധ-
മഞ്ജുഹേമന്തചന്ദ്രികയിങ്കൽ
മന്മഥവ്യഥയേന്തിയ-രാധ-
അന്യഗാപികാസംഗമശങ്കാ-
ജന്യഖേദപരവശയായി,
വൃഷ്ണിവംശശ്രീചിത്രകനാമ-
ക്കൃഷ്ണനോടു പിണങ്ങിയ രാധ-
നീലവേണിയഴിച്ചു വിതുർക്കും
ശ്രീലകാളിന്ദിതൻ തടഭൂവിൽ;
പൂത്തുമേളിച്ച വൃന്ദാവനത്തിൽ
പൂനിലാവല ചിന്നിയ രാവിൽ;
വാസുദേവനുമൊത്തൊരുമിച്ചു
രാസകേളികളാടിയ രാധ-
വിശ്വനായികമാർക്കൊരു ശീർഷ-
മൗക്തികമാം മദാലസ രാധ-
വിശ്വനാഥന്‍റെ ഹൃത്തിനെപ്പോലും
വിഭ്രമിപ്പിച്ച സൗന്ദര്യധാര-
മോഹബദ്ധമീ ലോകത്തിലെന്നും
സ്നേഹദീപമായ് മിന്നുമാ രാധ-
അത്രമോഹിനി രാധതന്മാറിൽ-
ക്കത്തി താഴ്ത്തിയക്കറ്റവയോധൻ!
ഹന്ത, കഷ്ട, മപ്പൂവുടൽപോലും
ചീന്തിമാന്തിയക്കൗശികവ്യാധൻ!
ധാതുമൂല, മപ്രേമസർവ്വസ്വം
പ്രേതമായ് പ്രാണനാഥനോടൊപ്പം!

കോട്ടുവായിട്ടടിമുടി വേർത്ത-
ക്കേട്ടുനിൽക്കുവോർ കണ്ണുമിഴിച്ചു.

ഹസ്തതാഡനഘോഷം മുഴക്കി
ബദ്ധകൗതുകം ശീർഷം കുലുക്കി,
മേളമോടേ, മതിമറന്നേവം
മേവി മുന്നിലപ്പണ്ഡിതസംഘം.
ഒത്തുചേർന്നിതവരൊടൊന്നിച്ചാ
മർത്ത്യപംക്തിയുമുത്സാഹപൂർവ്വം.
"എന്തു പാണ്ഡിത്യ, മമ്പോ!"-ജനങ്ങൾ-
ക്കന്തരംഗത്തിലത്ഭുതം പൊട്ടി.
"എന്തു വേദജ്ഞ, നെന്തു ഗംഭീരൻ
എന്തു താർക്കിക, നെന്തൊരു വാഗ്മി!
കഷ്ട, മീ വടവൃക്ഷത്തിനോടോ
പുൽക്കൊടി നിൽപു മത്സരിച്ചീടാൻ! ..."
ആർത്തു കൈയടിച്ചുച്ചത്തി, ലുള്ളി-
ലോർത്തിതേവമാ മാനവയൂഥം.

സത്യമുള്ളിലൊതുക്കി മറച്ചു
നിർത്തിയോരത്തിരശ്ശീലയെല്ലാം,
കെട്ടു പൊട്ടിച്ചു കീറിനിലത്തേ-
യ്ക്കിട്ടു നിൽപിതപ്പണ്ഡിതരാജൻ!
ഇന്നൊരു തടവില്ലാതെ തങ്ങൾ
മുന്നിൽ നേരിട്ടു കാൺമിതസ്സത്യം!
വാച്ചഗർവ്വിലച്ചക്രാടകൻ തൻ
വാക്കുകൊണ്ടുള്ള കമ്പക്കൂത്താട്ടം,
അമ്പരപ്പിച്ചു മർത്ത്യരെയൊന്നോ-
ടിമ്പമാർന്നവരേറ്റം രസിച്ചു.
അപ്രകാരം മുഴങ്ങി, ഹാ, മെന്മേ-
ലത്ഭുതത്തിന്‍റെ കൂട്ടക്കൂറ്റാരം!

കാണിയും സത്യമൊന്നതിൻ പിന്നിൽ
കാണുമോ?-വെറും കമ്മട്ടമാണോ?
ശേഖരോന്മാഥിയാ വീരനിന്നൊ-
രാഖനികബകൻ മാത്രമാണോ?-
കൂടിനിൽപോരതാരാഞ്ഞറിയാൻ
പാടുപെട്ടി, ല്ലവർക്കെന്തു കാര്യം!!

അത്രമാത്രമാവേശകമാകു-
മത്ഭുതംകൊണ്ടു കൽപിച്ചു ഭൂപൻ.
ഹന്ത, പാട്ടിൽ മയക്കം പിടിച്ചോ-
രന്തരീക്ഷത്തിനന്തരം കിട്ടി.
സ്വപ്നമൊക്കെപ്പറന്നു-യാഥാർത്ഥ്യം
തപ്പടിച്ചു പടയണി തുള്ളി
ആ മരതകപ്പച്ചകൽപോയി
ഭൂമിയിൽക്കട്ടക്കൽപ്പാതയായി!

വാങ്മയഗന്ധമാദനത്തിങ്കൽ
വായുനന്ദനൻ ഭീമനെപ്പോലെ,
കണ്ട കല്ലും മരങ്ങളും തല്ലി-
ത്തുണ്ടുതുണ്ടാക്കി ദൂരത്തു തള്ളി,
വാദവീര്യ ഗദയും ചുഴറ്റി
വാടിടാതെ ഗമിച്ചൊരാ വീരൻ!-
തത്സമീപത്തു ശേഖരന്മാട-
ത്തത്തതന്നിളം കുഞ്ഞുപോൽത്തോന്നി!

"എന്തു ഗാനങ്ങൾ, സാധാരണങ്ങൾ
ചിന്തയില്ല, തിലില്ലൊരു ചുക്കും.
ഒറ്റവാക്കുമില്ലർത്ഥമറിയാ-
നൊത്തിടാത്തതായ്-കാവ്യമിതാണോ?
ഇല്ലതിങ്കൽ പുതുമയശേഷം
ഇല്ല ലേശവും ധർമ്മോപദേശം.
കാൽക്കഴഞ്ചു സംഗീതം കുഴച്ച
കാമജൽപനം കാവ്യമാണെന്നോ?
എന്തിനാണതു ലോകത്തി, നയേ്യാ
ഹന്ത താനെന്തതോർത്തീലിന്നോളം?
വേണമെങ്കിൽത്തനിക്കുമെഴുതാ-
മാ നിലയ്ക്കുള്ളൊരായിരം ഗാനം.
ഒന്നുമാത്രം, മിനക്കെട്ടതിനാ-
യുന്നിയില്ല താൻ-അല്ലെങ്കിലിപ്പോൾ ..."

മന്ത്രശാലയിലോരോ മനസ്സും
മത്രണം ചെയ്തിതീർഷ്യയോടേവം.

ചിന്തയിൽനിന്നുണർന്നു വീറാർന്നി-
ട്ടന്ത്യമായൊരു കൈയൊന്നു നോക്കാൻ,
ക്ഷോണിപങ്കാവ്യകൃത്തിനെത്തൻ കൺ-
കോണുവെച്ചൊന്നുയർത്തുവാൻ നോക്കി.
ഒത്തതി, ല്ലനങ്ങീ, ലൊരു ബിംബം
കൊത്തിവെച്ചതോ?-കോപിച്ചു ഭൂപൻ.
"എന്തു ഭോഷനിശ്ശേഖരൻ!"-ഏവം
ചിന്തയോടേറ്റനുഭാവപൂർവ്വം,
ഉജ്ജ്വലാഭം ഗളത്തിൽത്തിളങ്ങും
വജ്രമാല്യമെടുത്താത്തവേഗം,
പുണ്ഡരീകന്‍റെ കണ്ഠത്തിലിട്ടു
മണ്ഡലം കൈയടിച്ചടിച്ചാർത്തു!
അത്തുമുലപ്പുളപ്പിൽക്കുലുങ്ങീ
കുഡ്യകുട്ടിമസ്തംഭകീർണ്ണങ്ങൾ! ...
ആ വിജയകോലാഹലം പൊങ്ങി-
ത്താവിയൽപാൽപമായ് സ്വയം താണു.
ഭിത്തികാഗ്രപ്പുറയില്ലിയിങ്കൽ-
ത്തത്തുമക്കീർണ്ണകുഞ്ജല ജാലം,
മിന്നിയപ്പൊഴും-പിന്നിൽനിന്നെത്തീ
സന്നമാം വസ്ത്രധൂനനനാദം.
മാലകൾ മണിമഞ്ജീരകങ്ങൾ
ലോലമായ്പ്പെയ്തു ശിഞ്ജാരവങ്ങൾ!-
കോള്‍മയിർക്കൊണ്ടു ശേഖരനേറ്റു
കോമളമാം സഭാഗൃഹം വിട്ടു! ....

എട്ട്

തോറ്റു ശേഖരൻ!-അന്തി വന്നോതി-
ക്കേട്ടമാത്രയിൽക്കണ്ണുനീർ പൊട്ടി,
മുന്നിരുട്ടും പുതച്ചുവന്നെത്തി
മന്നിടത്തിലഗീഷ്മാന്തരാത്രി!
പുണ്ഡരീകന്‍റെ ജൈത്രാടനത്തിൽ
ഡുണ്ഡുലാവലി കൈമണികൊട്ടി.
മന്ദതവിട്ടു ജംബുകവൃന്ദം
ദുന്ദുഭോച്ചണ്ഡനാദം മുഴക്കി.
കച്ഛകീടശ്രുതിയിട കൂടി-
ക്കങ്കുശായങ്ങൾ കാഹളമൂതി.
രണ്ടു പുള്ളൊപ്പമമ്പയിട്ടാർത്തു
കുണ്ടുമാക്രി കുരവയുതിർത്തു.
ഇന്ദുഗാപങ്ങൾ പന്തം കൊളുത്തി
കുന്ദുളങ്ങൾ കളിമ്പക്കൂത്താടി-
ഏവമാടോപ ഘോഷങ്ങളൊത്ത-
ന്നാവിധാനഗനപ്പുരം വിട്ടു! ...

അക്കുടിലിനകത്തതാ കാണ്മൂ
പൊൽക്കതിരുകൾ പൂത്തൊരു ദീപം;
മുറ്റി മൂടും വിഷാദപ്പടർപ്പിൻ
കുറ്റിരുട്ടിൽ മനശ്ശക്തിപോലെ!
ദുർവ്വിധിക്കാറ്റതൂതിക്കെടുത്താൻ
സർവ്വയത്നവും ചെയ്യുകയാണോ?

ഏഡുകോപാന്തപേടകം തന്നി-
ലീടെഴും മാറടുക്കിയടുക്കി,
വെച്ച കൈപ്രതിക്കെട്ടെടുത്തെല്ലാം
തച്ചുതൂർത്തിട്ടു താഴെക്കവീന്ദ്രൻ.
എന്തതെന്താണവയിൽച്ചിലതിൽ?-
ഹന്ത, തൻ ബാല്യകാല കാവ്യങ്ങൾ!-
ജീവിതത്തീവെയിലല്ല, ശൈത്യം
താവിടും കാല്യകാലസ്മിതങ്ങൾ!
അക്കൃതികളെത്താനിന്നു, കഷ്ടം,
മിക്കവാറും മറന്നിരിക്കുന്നു!

ഏടുകൾ മറിച്ചൊന്നതിലങ്ങി-
ങ്ങോടിയോടിച്ചു വായിച്ചു നോക്കി.
ഒക്കെയോടുകൾ, തൊണ്ടുകൾ, പൊട്ട-
ക്കക്കകൾ!-വെറും കുട്ടിക്കളികൾ!
ആളിടുന്നൊരവജ്ഞയാലൊക്കെ-
ത്താളുതാളായ് വലിച്ചുടൻ ചീന്തി,
മുന്നിലാളും നെരുപ്പോടിനുള്ളി-
ലൊന്നിനൊന്നിട്ടെരിച്ചൂ കവീന്ദ്രൻ.
ചർവ്വണം ചെയ്തു തീയതുത്തപ്ത-
യൗവനത്തിൻ പിപാസകൾ പോലെ!
പിന്നെ, യത്യന്ദവേദനയോടെ
ചൊന്നിതിത്ഥമജ്ജ്വാലകൾ നോക്കി:-

"അഗ്നിപുഞ്ജമേ, നിഷ്ഫലമായ് നി-
ന്നിത്രനാളുമെൻ ഹൃത്തിൽ നീ കത്തി,
മന്ദഭാഗ്യനായ് നിന്മുന്നിലിന്നെൻ
മഞ്ജിമേ, മനം നൊന്തു ഞാൻ നിൽപൂ.
അർപ്പണം ചെയ് വു ഞാൻ നിനക്കായെ-
ന്നർത്തശൂന്യമാം സ്വപ്നങ്ങ, ളാര്യേ!
ഈ മഹിയിലെൻ ജീവിത, മയ്യോ,
ഹേമലേശമൊന്നായിരുന്നെങ്കിൽ,
തൽപരീക്ഷയിൽ മാറ്റേറിയേറ്റി-
ന്നുജ്ജ്വലിച്ചീടുമായിരുന്നല്ലോ!
അല്ലതുവെറും പുല്ലാ, ണുണക്ക-
പ്പുല്ല്, ചിക്കിച്ചതച്ചിട്ട പുല്ല്!
ആയതിലിനി ബാക്കിയായുള്ള-
തീയൊരുപിടിച്ചാമ്പലുമാത്രം!
അശ്മരാത്മവസുന്ധരേ, കൈക്കൊൾ-
കസ്മദഗ്ന്യുത്ഥമീ യജ്ഞഭസ്മം!! ...
നാഴികകൾ കടന്നുപോയ്-ദീപ-
നാളമാളിപ്പിടയുന്നു കാറ്റിൽ!

വീട്ടിലുള്ള വിളക്കുകളെല്ലാം
കോട്ടമറ്റെടുത്തെണ്ണപകർത്തി,
പട്ടുനൂൽത്തിരിയിട്ടൊക്കെ നീട്ടി-
പ്പുഷ്ടമോദം കൊളുത്തീ കവീന്ദ്രൻ.
ജാലകങ്ങൾ തുറന്നിട്ടു-കാറ്റിൽ-
ച്ചൂളമിട്ടാടിനിൽപ്പൂ മരങ്ങൾ!
സ്വർണ്ണരശ്മികൾ പാവിട്ടിരുട്ടിൽ
മിന്നി യാദീപമാലകൾ മുന്നിൽ
അഷ്ടഗന്ധം പുകച്ചു, തൽപത്തിൽ-
പ്പട്ടെടുത്തു നിവർത്തി വിരിച്ചു;
മുല്ലമൊട്ടുകൾ, വെൺപനീർപ്പൂക്കൾ
ഫുല്ലമല്ലികാപുഷ്പങ്ങ, ലേവം,
പ്രീതിയേറ്റം തനിയ്ക്കിയന്നോര-
ശ്വേതപുഷ്പങ്ങളെല്ലാമൊരുക്കി,
ഒട്ടധിക, മാ മിന്നിമിനുത്ത
പട്ടുമെത്തയിൽ വാരി വിതറി.
പിന്നെയേതോ വിഷച്ചെടിവേരിൽ-
നിന്നു ഞെക്കിയെടുത്തതാം നീരിൽ,
തേനൊഴിച്ചി, ട്ടതൂറ്റിക്കുടിച്ച-
ഗ്ഗാനലോലൻ കിടന്നു തൽപത്തിൽ! ...

പാരമാസ്യം വിളറിത്തളർന്നു
പാതിരാക്ഷീണചന്ദ്രൻ കിളർന്നു.
കാറ്റിലാ മരച്ചാർത്തൊന്നുലഞ്ഞു
കാട്ടുപക്ഷിയൊന്നേതോകരഞ്ഞു ...

അമ്മലരണിമുറ്റത്തൊരേതോ
പൊന്മണിക്കാൽച്ചിലമ്പൊലികേൾപ്പൂ.
തെന്നലിൽ നീന്തി നിന്തിയാ മച്ചിൽ
വന്നൊരു നേർത്ത സൗരഭം നിൽപ്പൂ.
ശേഷിയറ്റു, മിഴി തുറക്കാതേ
ശേഖരനിദം ചോദിച്ചു മന്ദം:-
"എത്രകാലമാ, യിന്നെങ്കിലുമി-
ബ്ഭക്തദാസനിലുൾക്കനിവേന്തി,
ഒന്നിവനെയനുഗ്രഹിച്ചീടാൻ
വന്നിതോ നീയൊടുവി, ലെൻ ദേവി? ..."

"വന്നു ഞാൻ, കവിരത്നമേ! ..." ലജ്ജാ-
സന്നക സ്വരമൊന്നു മന്ത്രിച്ചു.

കെട്ടണഞ്ഞവിളക്കുകൾ, ധൂപ-
ക്കുറ്റിക, ളേകവിഹ്വലദീപം!
ഹാ, നിലമാകെച്ചിന്നിച്ചിതറി
വീണു വാടിക്കിടക്കുന്ന പൂക്കൾ!
ഒത്തമദ്ധ്യത്തിൽപ്പട്ടടപോലെ
കത്തിനീറിയടങ്ങിയ ചാരം! ...

കണ്ണു ശേഖരൻ ചിമ്മിത്തുറന്നു
മുന്നിലാരിതൊ, രംഗനാരൂപം!
കാണുവാനുള്ള കെൽപൊക്കെ മങ്ങി
കാമിനിയവളാരായിരിക്കും?
ചിത്തമാം മണീശ്രീകോവിലിൽത്താ-
നിത്രകാലവും പൂജിച്ച രൂപം;
നേർത്ത നീലനിഴൽപ്പാടിൽനിന്നും
വാർത്തൊരുജ്ജ്വലവിദ്യുത്സ്വരൂപം;
തന്നവസാനയാത്രയിൽ, ക്കാണാൻ
വന്നതല്ലല്ലി ബാഹ്യലോകത്തിൽ? ...

നാവെടുക്കെക്കുഴയും സ്വരത്തി-
ലാവിധിഹതൻ ചോദിച്ചു മന്ദം:-
"മായ മഞ്ഞപിഴിഞ്ഞു ഞെറിഞ്ഞോ-
രാ യവനിക നീങ്ങിയോ, മുഗ്ദ്ധേ
സത്യമോതണേ, നീയെന്‍റെ സാക്ഷാൽ
മൃത്യുദേവതയല്ലയോ, ഭദ്രേ? ..."

"അ, ല്ലജിതകുമാരി ഞാൻ! ..." മെല്ലെ-
ച്ചൊല്ലിയുല്ലസദ്വല്ലകീവാണി.

പാരവശ്യം വളർന്നു കവീന്ദ്രൻ
പാടുപെട്ടൊന്നെഴുന്നേറ്റിരുന്നു.
മഞ്ഞവർണ്ണയവനികയിന്മേൽ
മഞ്ജുളമഴവില്ലുകളാടി
മന്ദ മന്ദമതങ്ങനെ നീങ്ങി-
മന്ദഭാഗ്യന്‍റെ കണ്ണുകൾ മങ്ങി!
ശിഞ്ജിതദുകൂലാഞ്ചലനാദ-
രഞ്ജിതസ്വപ്നരൂപിണിയായി,
സർവ്വസന്താപഭഞ്ജകമാകും
നിർവൃതിതൻ പരിമളം വീശി,
ദേവദുർല്ലഭമാകുമൊരാർദ്ര-
ഭാവസാന്ദ്രമൃദുസ്മിതം പൂശി,
വന്നതാ, ദിവ്യകല്യാണരശ്മി
മുന്നിൽ നിൽക്കുന്നു, സൗന്ദര്യലക്ഷ്മി!

തജ്ജഡിതശ്രുതിപുടംതന്നി-
ലുജ്ജ്വലാപാംഗി മന്ത്രിച്ചിതിത്ഥം:-
"മത്സരത്തിൽ വിജയമങ്ങയ്ക്കാ-
ണുത്സുകയാണു ഞാനിതൊന്നോതാൻ!
നീതിയായില്ല ചെയ്തതിന്നച്ഛൻ
നീരസം തോന്നരുതതിൽ, ദേവ!
അങ്ങുതൻ മൃദുഹൃത്തിൽനിന്നൂറി-
പ്പൊങ്ങിടും ഗാനമെന്തൊരു ഗാനം!
എത്ര ലോകം തപസ്സുചെയ്താലാ-
ണെത്തിടുന്നതൊരിക്കലിശ്ശബ്ദം!
ഉത്തമകവേ, നന്നായറിവൂ
ഹൃത്തിൽ ഞാനതിൻ ദിവ്യമഹത്വം!
ഇങ്ങിതാ നിൽപൂ ഞാ, നിഗ്ഗളത്തിൽ
മംഗളജയമാല്യമണിയാൻ!..."

കോമളാംഗി, തൻകണ്ഠത്തിൽനിന്ന-
ത്തൂമലർമാല കൈയിലെടുത്തു.
രോമഹർഷപരവശയായി-
ട്ടാ മഹാൻതൻ ഗളത്തിലണിഞ്ഞു!
ശിഞ്ജിതങ്ങൾ!-കവിയുടെ കണ്ഠ-
മൊന്നു ചാഞ്ഞു ..മിഴികൾ മറിഞ്ഞു.
"വൈകി, ദേവി! ..." മുഖത്തുടനേതോ
വൈകൃതം വന്നു ...വൈഖരി നിന്നു.
ഉത്തരക്ഷണമക്കവിവര്യൻ
മെത്തയിന്മേൽ മരവിച്ചു വീണു! ....

കെട്ടു ദീപം!-നിഴൽച്ചുരുൾക്കൂന്തൽ-
ക്കെട്ടഴിഞ്ഞു നിലാവു കരഞ്ഞൂ!! ....

ജനുവരി, 1946